سوره الطارق
---------------------------------
ترجمه فارسی:
سوگند به آسمان و به ستارگانی که شبانگاهان پدیدار می‌آیند! (۱) تو چه می‌دانی که ستارگانی که شبانگاهان پدیدار می‌گردند چه هستند؟! (۲) ستارگان درخشانی هستند که (با نور خود دل تاریکیها را می‌شکافند و) سوراخ می‌کنند. (۳) کسی وجود ندارد مگر این که بر او نگهبانی است (که او را می‌پاید و پندار و کردار و گفتارش را ثبت و ضبط و حفظ می‌نماید). (۴) انسان باید بنگرد و دقّت کند که از چه چیز آفریده شده است؟! (۵) او از آب جهنده‌ی ناچیزی آفریده شده است. (۶) (و پس از رشد کامل در رحم) از میان پشت و استخوانهای سینه (ی مادر می‌گذرد و) بیرون می‌آید. (۷) بی‌گمان خداوند (تعالی که انسان را در آغاز از آب نطفه آفریده است، همو) قادر است که بار دیگر انسان را (پس از مرگ به زندگی) برگرداند. (۸) (این بازگشت) روزی تحقّق می‌یابد که رازهای نهان و کارهای پنهان آشکار و آزموده می‌گردد. (۹) بدین هنگام برای انسان نه نیروئی است (که بر زشتیهای اعمال و عقائدش پرده بیفکند) و نه یار و یاوری است (که او را از عذاب الهی رهائی بخشد). (۱۰) سوگند به آسمان برگرداننده (ی امواج رادیوئی و بخارهای آب به صورت برف و باران)! (۱۱) و سوگند به زمین شکاف بردار (در برابر قدرت حرکت گیاهها و ریشه‌دوانی آنها، و یا بر اثر عوامل دیگر)! (۱۲) مسلّماً قرآن سخن فیصله بخشی است (که خیر و شر، و خوب و بد، و حق و باطل را از هم جدا می‌سازد، و یگانه وسیله‌ی راه تشخیص حقائق از اوهام، و دیانتهای آسمانی از خرافه‌های زمینی است). (۱۳) و سخن گزافه نبوده و شوخی نمی‌باشد. (بلکه جدّی و قطعی است و از آستانه‌ی باعظمت و محکمه‌ی دادگرانه‌ی الهی صادر شده است). (۱۴) آنان (که دشمنان اسلامند، درباره‌ی قرآن) پیوسته به نیرنگ می‌پردازند و (برای جلوگیری و نابودی اسلام) نقشه می‌کشند. (۱۵) و من هم (در برابر آنان) همیشه نیرنگ می‌زنم و نقشه می‌ریزم (و نیرنگ آنان را بی‌اثر، و نقشه‌ی ایشان را نقش برآب می‌سازم). (۱۶) پس به کافران مهلت بده، بدیشان مختصر مهلتی بده (تا نسبت به ایشان اتمام حجّت گردد، و بعدها کارشان زار و نزار، و خودشان در دنیا و آخرت شرمسار شوند). (۱۷)
---------------------------------------
ترجمه کوردی:
سوێند به ئاسمان و ئه‌و ئه‌ستێرانه‌ی به‌شه‌ودا ده‌رده‌که‌ون. (1) جا تۆ چووزانی (طارق) چیه. (2) ئه‌ستێره‌یه‌که به ڕووناکیه‌که‌ی تاریکی ده‌بڕێت. (3) (سوێند به‌وانه) هیچ که‌س نیه چاودێری نه‌بێت، (سه‌ره‌تا خوا چاودێری هه‌مووانه، فریشته‌کانیشی کردووه به چاودێرو پارێزه‌رمان). (4) که‌واته با ئاده‌میزاد ته‌ماشا بکات و سه‌رنج بدات که له چی دروستکراوه؟! (5) دروستکراوه له ئاوێکی هه‌ڵقوڵاو (که مه‌نی پیاوه و هێلکۆکه‌ی ئافره‌ته، هه‌ردوولایان هه‌ڵده‌قوڵێن بۆ پێکهاتنی ئاده‌میزاد، به‌ویستی خوا). (6) له نێوان بڕبڕه‌کانی پشت و ئێسکه‌کانی سینه‌دا ده‌رده‌چێت. (7) بێگومان ئه‌و زاته دووباره (دروستکردنه‌وه‌ی ئاده‌میزادی) زۆر لائاسانه و توانای ته‌واوی هه‌یه. (8) ئه‌و ڕۆژه‌ی که هه‌موو نهێنیه‌کان ده‌رده‌که‌وێت و ئاشکرا ده‌کرێت. (9) ئاده‌میزاد هیچ هێزو پشتیوانیه‌کی نیه. (10) سوێند به ئاسمانێك که خاوه‌نی گێڕانه‌وه‌یه (سوڕی ئاو له سروشتدا، شه‌پۆله‌کانی ته‌له‌فون و ڕادیۆ و ته‌له‌فیزیۆن... هتد). (11) هه‌روه‌ها سوێند به زه‌وی که درزی تێ ده‌بێت به‌هۆی ڕووه‌که‌وه. (12) به‌ڕاستی ئه‌م قورئانه گوفتارێکی جیاکه‌ره‌وه‌یه (جیاکه‌ره‌وه‌ی حه‌ق و ناحه‌ق، ڕاست و درۆ، چاك و خراپ و،... هتد). (13) ئه‌م قورئانه گوفتارێکی گه‌ڵته نیه. (14) به‌ڕاستی ئه‌وانه سه‌رگه‌رمی پیلانن و خه‌ریکی داونانه‌وه‌ن (بۆ ئیمانداران). (15) (به‌ڵام خوا ده‌فه‌رموێت): منیش پلان و نه‌خشه‌ی خۆم ده‌خه‌مه‌کار. (16) که‌واته تۆیش تاوێك مۆڵه‌تی بێ باوه‌ڕان بده، که‌مێك لێیان بوه‌سته (بزانه چیان به‌سه‌ر ده‌هێنم). (17)
-----------------------------------
ترجمه مکارم شیرازی:سوگند به آسمان و کوبنده شب! (۱) و تو نمی‌دانی کوبنده شب چیست! (۲) همان ستاره درخشان و شکافنده تاریکیهاست! (۳) (به این آیت بزرگ الهی سوگند) که هر کس مراقب و محافظی دارد! (۴) انسان باید بنگرد که از چه چیز آفریده شده است! (۵) از یک آب جهنده آفریده شده است، (۶) آبی که از میان پشت و سینه‌ها خارج میشود! (۷) مسلّماً او [= خدائی که انسان را از چنین چیز پستی آفرید] می‌تواند او را بازگرداند! (۸) در آن روز که اسرار نهان (انسان) آشکار میشود، (۹) و برای او هیچ نیرو و یاوری نیست! (۱۰) سوگند به آسمان پرباران، (۱۱) و سوگند به زمین پرشکاف (که گیاهان از آن سر برمی‌آورند)، (۱۲) که این (قرآن) سخنی است که حقّ را از باطل جدا می‌کند، (۱۳) و هرگز شوخی نیست! (۱۴) آنها پیوسته حیله می‌کنند، (۱۵) و من هم در برابر آنها چاره می‌کنم! (۱۶) حال که چنین است کافران را (فقط) اندکی مهلت ده (تا سزای اعمالشان را ببینند)! (۱۷)
---------------------------------------
ترجمه اردو:
قارىسۇن (5) ئۇ ئېتىلىپ چىققۇچى مەنىدىن يارىتىلدى (6) ئۇ مەنى ئۇمۇرتقا بىلەن قوۋۇرغا سۆڭىكىنىڭ ئارىسىدىن چىقىدۇ (7) شەك - شۈبھىسىزكى، اﷲ ئۇنى ئەسلىگە كەلتۈرۈشكە (يەنى تىرىلدۈرۈشكە قادىردۇر (8) سىرلار ئاشكارا قىلىنىدىغان كۈندە (يەنى قىيامەتتە)، (9) ئۇنىڭدىن (يەنى ئىنساندىن) (ئازابنى دەپئى قىلىدىغان ھېچ كۈچ ۋە ياردەمچى يوقتۇر (10) يامغۇرلۇق بۇلۇت بىلەن قەسەمكى، (11) يېرىلىپ (گىياھلارنى ئۈندۈرۈپ بېرىدىغان) زېمىن بىلەن قەسەمكى، (12) قۇرئان شەك - شۈبھىسىز (ھەق بىلەن باتىلنى ئايرىغۇچى) سۆزدۇر، (13) ئۇ چاقچاق ئەمەستۇر (14) ئۇلار (يەنى مۇشرىكلار) (قۇرئاننى يوققا چىقىرىش ئۈچۈن) ھەقىقەتەن ھىيلە - مىكىر ئىشلىتىدۇ (15) مەن ئۇلارنىڭ ھىيلە - مىكرىگە تاقابىل تۇرىمەن (16) (ئى مۇھەممەد!) كاپىرلارنىڭ ھالاك بولۇشىغا ئالدىرىمىغىن، ئۇلارغا ئازراق مۆھلەت بەرگىن (ئۇزاققا قالماي ئۇلارغا قانداق قىلغانلىقىمنى كۆرىسەن) (17)
﴿ سوره طارق ﴾
مکی است و داراي (17) آيه است.
وجه تسميه: اين سوره به‌سبب افتتاح آن با سوگند الهي به: ﮋ ﭑ ﭒ ﮊ
كه تفسير آن مي‌آيد، «طارق» ناميده شد.
ﭑ ﭒ ﭓ
«سوگند به آسمان و سوگند به طارق» طارق: ستاره است و به آن طارق مي‌گويند؛ زيرا در شب پديدار گشته و در روز پنهان مي‌شود. پس هرآنچه كه در شب پديدار شود، طارق است. اين معني را حديث شريف رسول خدا ص تأييد مي‌كند كه در دعاي خويش فرمودند: «أعوذ بك من شر طوارق الليل والنهار، إلا طارقا يطرق بخير يا رحمن: پروردگارا! به تو از شر پيش‌آمدهاي ناگوار شب وروز پناه مي‌برم مگر پيش‌آمدي كه به خير مي‌آيد، اي رحمان». اعراب مي‌گويند «طرق الباب: در را كوبيد». در حديث شريف ديگري آمده است كه رسول خدا ص نهي كردند از اين‌كه مرد مسافر شب هنگام به‌طور ناگهاني در منزلش را كوبيده و بر خانواده‌اش فرود آيد.
ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ
«و تو چه داني كه طارق چيست» يعني: چه داني كه آن اختر شبگرد چيست؟ مراد تهويل و تفخيم شأن آن اختر است، گويي بشر حقيقت آن ستاره درخشان دردوردستهاي آسمانها را درك نمي‌كند. سفيان‌بن‌عيينه گفته است: «هر چيزي كه در قرآن به صيغه (ما ادراك) آمده است، از جمله اموري است كه خداوند پيامبرش را از آن آگاه كرده است و هر چيزي كه در قرآن به صيغه (ما يدريك) آمده، مربوط به اموري است كه خداوند پيامبرش را از آن آگاه نكرده است».
سپس خداوند «طارق» را با اين فرموده‌اش تفسير مي‌كند:
ﭙ ﭚ ﭛ
«ستاره درخشان است» ثاقب: درخششي است بسيار شديد كه تاريكي شب را به شدت درهم دريده و پرتو خويش را به افق مي‌فرستد. احتمال دارد كه مراد از طروق آن، برخورد نور آن با جو زمين باشد زيرا واضح است كه رسيدن نور برخي از ستاره‌ها به جو زمين، زمان طولاني‌اي را در بر مي‌گيرد كه گاهي به‌هزاران سال نوري مي‌رسد.
ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ
«هيچ كس نيست مگر اين‌كه نگاهباني بر او گماشته شده است» اين آيه جواب هر دو سوگند قبلي است. فرشتگان نگهبان؛ فرشتگاني هستند كه عمل، گفتار و كردار انسان و هر چه را كه از خير يا شر انجام مي‌دهد، ثبت و ضبط كرده و از آفت‌ها نگهباني‌اش مي‌كنند. يا آنها عمل، روزي و اجل وي را حفظ و نگهداري مي‌كنند هر چند نگهبان در حقيقت خداي عزوجل است اما حفظ فرشتگان اثر حفظ ونگهباني او مي‌باشد زيرا نگهباني آنان از انسان، به فرمان اوست.
ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ
«پس انسان بايد بنگرد كه از چه چيز آفريده شده است؟» يعني: بر انسان لازم است كه در امر آغاز آفرينش خود تفكر و انديشه كند تا قدرت خداوند را بر آنچه كه فروتر از آن است ـ مانند قدرت وي بر زنده كردن پس از مرگ ـ را بداند.
و جواب سؤال اين است:
ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ
«از آب جهنده‌اي» كه در رحم ريخته مي‌شود «آفريده شده است» و آن عبارت از آب مني مرد و آب نطفه زن است زيرا انسان از اين دو آب آفريده شده است. هر دو آب را در يك لفظ ذكر كرد، از آن رو كه هر دو آب به‌هم آميخته مي‌شوند.
عكرمه در بيان سبب نزول آيه كريمه: ﮋ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﮊ مي‌گويد: آيه كريمه درباره ابي‌الاشد بن كلده جمحي نازل شد كه از بس نيروند و پهلوان بود، بر روي پوست گاوي مي‌ايستاد و مي‌گفت: اي گروه قريش! هر كس مرا از روي آن بركند، اين مقدار جايزه دارد! و مي‌گفت: محمد گمان مي‌كند كه نگهبانان جهنم نوزده تن‌اند پس حساب ده تن از آنان با من؛ و شما همه نه تن ديگر را دفع كنيد.
ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ
«كه» آن آب جهنده «از صلب مرد و ميان استخوانهاي سينه زن بيرون مي‌آيد» به اين ترتيب، فرزند از هر دو آب به وجود مي‌آيد. ترائب: استخوانهاي سينه زن است. به‌قولي معني آيه اين است: آن آب جهنده از تمام اجزاي بدن بيرون مي‌آيد. در اين صورت، مراد آيه از آب خارج شده از سينه زن، آبي است كه از خون موجود در عروق و بافتهايي كه به سينه‌ها فرود مي‌آيد، تشكيل شده است واز آنجا كه پشت مرد و سينه زن نزديكترين بافتهاي آب مني هستند، از اين جهت به يادآوري مخصوص گرديده‌اند اما در حقيقت همه اجزاي بدن در تكوين و ساختن آب مني سهم دارند. شايان ذكر است كه خصيه مرد و تخمدان زن كه محل استقرار نطفه هستند، هر دو در جوار كليه‌ها قرار گرفته‌اند و موقعيت آنها تقريبا در پشت و سينه و نيمه ستون فقرات مي‌باشد.
ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ
«بي‌گمان او بر بازگردانيدن وي به خوبي تواناست» يعني: قطعا خداي سبحان بردگربار آفريدن انسان با زنده كردن وي پس از مرگ تواناست. مقاتل در معني آيه مي‌گويد: «مراد اين است كه اگر بخواهيم او را از بزرگسالي به جواني، از جواني به كودكي و از كودكي به حال نطفه برمي‌گردانيم». اگر نيك تأمل كنيم به خوبي درمي‌يابيم كه مبدأ خود دليل معاد است زيرا پيدايش انسان به‌سبب اجتماع و بهم آمدن اجزايي است كه در بدن والدين متفرق و پراكنده بوده‌اند پس هرگاه خداي آفريننده بر گردآوردن اين اجزاي پراكنده قادر است تا بدانجا كه از اين اجزا انساني تمام را مي‌آفريند، بي‌گمان او بعد از مرگ انسان و پراكنده شدن اجزاي بدن‌وي نيز بر گرد آوردن اين اجزا و تجديد ساماندهي آنها توانا مي‌باشد.
ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ
«آن روز كه راز ها همه فاش شود» يعني: خداوند انسان را در روزي از نو مي‌آفريند كه رازها از پرده برون افتد و در محك سنجش و در معرض داوري قرار داده شود. سرائر: آنچه كه در دلها از عقايد، نيات و غيره پنهان داشته مي‌شود. پس در اين هنگام است كه نيك و بد اين رازها از هم متمايز گشته و همه چيز به‌صورت شفاف و روشن شناخته مي‌شود.
ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ
«پس آن‌گاه او را نه نيرويي باشد و نه ياوري» يعني: در آن روز، نه انسان قوت و نيرويي ذاتي دارد كه خود را به‌وسيله آن از عذاب الهي برهاند و نه هم برايش ياوري است كه نصرتش داده و او را از عذابي كه بر وي فرود آمده است، نجات‌دهد.
ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ
«و سوگند به آسمان بارش انگيز» رجع: برگردانيدن يك چيز به حالت اوليه آن است كه مراد از آن در اينجا: باران مي‌باشد زيرا باران از آسمان به‌سوي زمين برمي‌گردد و مجددا از طريق تبديل شدن به بخار به آسمان مي‌رود و باز دوباره به زمين بر مي‌گردد و همين طور رفت‌وبرگشت آن تكرار مي‌شود. پس اعجاز اين آيه كه به حقيقت علمي بزرگي اشاره مي‌كند، روشن است.
ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ
«و سوگند به زمين شكافدار» كه براي بيرون آوردن گياهان، اشجار، آتشفشانها و... شكافته مي‌شود و اين پديده‌ها از آن بيرون مي‌آيند.
ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ
جواب قسم اين است: «در حقيقت قرآن سخني قاطع است» كه در ميان حق و باطل فيصله مي‌كند و جدايي مي‌افگند.
ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ
«و آن هزل نيست» يعني: قرآن به بازي و شوخي نازل نشده است و لذا همه آن جدي است نه شوخي. در حديث شريف به روايت علي آمده است كه رسول خدا ص فرمودند: «بي‌گمان فتنه‌اي در پيش است». علي مي‌گويد: گفتم؛ يا رسول‌الله ! پس راه بيرون رفت از آن فتنه چيست؟ فرمودند: «كتاب الله تبارك وتعالي: راه بيرون رفت از آن فتنه، كتاب خداي تبارك و تعالي است؛ فيه نبأ من قبلكم، وخبر ما بعدكم، وحكم ما بينكم، هو الفصل ليس بالهزل، من تركه من جبار قصمه الله ومن ابتغي الهدي في غيره أضله الله وهو حبل الله المتين، ونوره المبين، وهو الذكر الحكيم، وهو الصراط المستقيم، وهو الذي لا تزيغ به الأهواء ولا تلتبس به الألسنة ولا تتشعب معه الآراء ولا يشبع منه العلماء ولا يمله الأتقياء ولا يخلق علي‌كثيره الرد ولا تنقضي عجائبه، هو الذي لم تنته الجن لما سمعته أن قالوا: ﮋ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﮊ من علم علمه سبق ومن قال به صدق، ومن حكم به عدل ومن عمل به أجر، ومن دعا إليه هدي إلي صراط مستقيم: در قرآن خبر پيشينيان شما، خبر پسينيان شما و داوري در ميان شماست، قرآن سخني است قاطع و فيصله‌كن كه شوخي و بازيچه نيست. هر كس آن را از سر گردنكشي و استكبار فرو گذارد، خداوند او را كمرشكن مي‌كند و هر كس هدايت را در غير آن طلب كند، خداوند او را گمراه مي‌كند. قرآن ريسمان مستحكم خداوند و نور مبين او و ذكر حكيم و صراط مستقيم است. قرآن است كه هواها با آن به كجي و انحراف نمي‌گرايند، زبانها بدان التباس و ابهام پيدا نمي‌كنند، آرا بدان شاخه‌شاخه نمي‌شود، علما از آن سير نمي‌شوند، پرهيزكاران از آن ملول و دلتنگ نمي‌گردند و با وجود بسياري تكرار كهنه نمي‌شود و عجايب و شگفتي‌هاي آن به‌پايان نمي‌آيد و قرآن است كه چون جنيان آن را شنيدند، بي‌درنگ گفتند: (ما قرآن عجيبي را شنيديم كه به‌سوي رشد راه مي‌نمايد) «جن/2 ـ 1». هر كس به علم قرآن مجهز گشت، پيش تاخت و هر كس به قرآن سخن گفت، راست گفت و هر كس به‌سوي قرآن دعوت كرد، به‌سوي راه راست هدايت شد».
ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ
«آنان نيرنگي مي‌سگالند» يعني: كافران با هدف بي‌اثر كردن دين حقي كه رسول خدا ص آورده‌است، مكر و نيرنگي سازمان مي‌دهند؛
ﮗ ﮘ ﮙ
«و من نيز تدبيري مي‌كنم» يعني: من نيز آنان را از آنجا كه نمي‌دانند، به استدراج مي‌كشانم و آنان را در برابر نيرنگشان جزا مي‌دهم.
ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ
«پس كافران را مهلت ده» يعني: نابودي عاجل آنان را از خداي سبحان نخواه و به آنچه كه حق تعالي در كارشان تدبير مي‌كند، راضي باش «واگذار آنان را» امهال: واگذاشتن و به‌تأخير افگندن است «اندك زماني» يعني: مهلتشان ده به مهلتي نزديك، يا مهلتي اندك و به زودي خواهي ديد كه چه عذاب خفت‌باري بر آنان فرود خواهد آمد. تكرار فعل و تغيير بنيه ساختاري آن از «مهل» به «امهل»، براي مبالغه در تهديد كافران است و چون اين مهلت به‌سر آمد، خداوند آنان را در بدر گرفتار كرد و در فتح مكه جزيره‌العرب را از پليدي شرك و بت‌پرستي پاك گردانيد.
بسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِيمِ