تفسیر سوره نساء آیات(26 الی 30)
ﯥ ﯦ ﯧ ﯨ ﯩ ﯪ ﯫ ﯬ ﯭ ﯮ ﯯﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ
«خداوند مي‌خواهد» احكام خويش را «براي شما بيان كند» و آنچه را كه از اعمال نيك و مصالح شما بر شما پنهان است، برايتان روشن سازد «و شما را به سيره و سنت پيشينيان» يعني: انبياي گذشته و پيروان صالح ايشان «راهبر شود» تابه سنتهاي حسنه آنان اقتدا كنيد «و» نيز مي‌خواهد تا «از شما در گذرد» يعني: بر شما به رحمت بازگردد و به شما توفيق عطا فرمايد تا از آن مخالفت‌هايي كه داشتيد، توبه كنيد و از همين روست كه به شما در ازدواج با كنيزان رخصت داد «و الله داناي حكيم است» داناست به مصالح بندگان خويش، صاحب حكمت است درآنچه كه برايشان مشروع گردانيده است.
ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖ ﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜ ﭝ ﭞ
«و خدا مي‌خواهد كه بر شما به رحمت بازگردد» و از شما درگذرد. اين تأكيدي است بر (ويتوب عليكم) در آيه قبل و تكرار آن به سبب ذكر كساني است كه در مقابل اين توبه قرار دارند: «و آنان كه پيروي شهوات را مي‌كنند» كه عبارتند از: زناكاران از كفار و فجار «مي‌خواهند كه ميل كنيد» به سوي راه و روش فسادآلود آنان و ميل كنيد از راه ميانه به سوي راه ستم، از حق به سوي باطل و كجروي پيشه كنيد به «كجروي بزرگ» يعني: مي‌خواهند كه بدون در نظر داشت هيچ قيد و بند شرعي، بدكاريهاي آنان را انجام دهيد زيرا زناكاران فقط به فكر شهوت‌راني خود هستند، بي‌آن كه در عواقب امور، يا در حلال و حرام خداوند بنگرند. مراد ازشهوات در اينجا: فقط آن خواهشهايي است كه شرع شريف آنهارا حرام نموده، نه آنچه كه در شريعت حلال است.
ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ
«خداوند مي‌خواهد كه سبك كند از شما» بار شما را در امر قوانين و اوامر و نواهي‌خود، به همين جهت براي شما نكاح كنيزان و غيرآن از آسان گيري‌هاي ديگر را رخصت داده است «و انسان ضعيف آفريده شده‌است» در برابر شهوات، پس ناتوان است از اين كه بر نفس خويش چيره شده و بر شهوت سركش خويش مهاربزند و در برابر آن مقاومت كند، از همين روست كه خداوند خواسته است تا براين موجود ضعيف آسان گرفته و بسياري از امور را بر او مباح گرداند، چنان‌كه دراين آيات روشن ساخته است.
سياق آيه كريمه مي‌رساند كه اين ضعف، ناظر بر ضعف انسان در برابر زنان است، به همين جهت، حق تعالي دايره را براي وي در امر زنان فراخ گردانيد. وكيع مي‌گويد: «در امر زنان، عقل مرد از سر وي مي‌پرد».
ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷﭸ ﭹ ﭺ ﭻﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ
«اي مؤمنان! اموال خود را در ميان خود به ناحق نخوريد» يعني: به شيوه‌اي كه شريعت آن را مباح نگردانيده ؛ همچون دزدي، خيانت، زورگيري، قمار، معاملات ربوي و امثال آن. تفسير نظير اين آيه، در سوره بقره «آيه/188» گذشت «مگر آن كه تجارتي باشد» تجارت: دادوستد با معامله خريدوفروش است. حق تعالي مخصوصا از تجارت ياد كرد، نه از ساير انواع دادوستدها زيرا دادوستد از طريق خريدوفروش، اكثر و اغلب دادوستدها را تشكيل مي‌دهد. آري! تجارتي‌باشد «به تراضي خودتان» تراضي: عبارت از آگاهي هر يك از خريدار و فروشنده است از آنچه كه مي‌گيرد ـ بدون غش زدن يا پنهان كردن عيب جنس ياپول ـ و سپس جدا شدن آنهاست بعد از معامله به توافق و رضايت. و قبل از جدا شدن آن دو خيار (اختيار) فسخ معامله پابرجاست كه اصطلاحا آن را «خيارمجلس» مي‌نامند. اما احناف برآنند كه: چون طرفين معامله، عقد را با توافق ورضايت بستند، آن معامله جايز است، هر چند كه از محل عقد متفرق هم نشده‌باشند. همچنان از نظر احناف؛ آيه كريمه بر جواز دادوستد دست به دست (بيع به‌تعاطي) دلالت مي‌كند، اما شافعي‌ها آن را جايز نمي‌دانند «و خود را نكشيد» يعني: اي مسلمين! بعضي از شما بعضي ديگر را نكشيد، مگر به سببي كه شرع‌شريف آن را به رسميت شناخته باشد و خودكشي نيز نكنيد.
نسفي در تفسير اين نهي، پنج مورد را ذكر كرده كه همه آنها حرامند:
1 ـ نكشيد كسي را كه از جنس شماست از مؤمنان؛ زيرا مؤمنان همه چون يك‌تن‌اند.
2 ـ هيچ كس نبايد خودكشي‌كند، يعني نبايد به وسيله‌اي از وسايل خودكشي انتحار نمايد.
3 ـ نبايد با ستم نمودن به يك‌ديگر در اموال، همديگر را بكشيد زيرا كسي كه بر ديگري ستم مي‌كند، چنان است كه خودش را نابود مي‌سازد.
4 ـ از هواهاي نفستان پيروي نكنيد، كه در آن صورت خود را به هلاكت افگنده‌ايد.
5 ـ مرتكب عملي نشويد كه موجب قتل گردد.
در حديث شريف آمده است: «هركس خودش را با كارد و آهني بكشد، روز قيامت كاردش در دست اوست و شكم خويش را در آتش جهنم با آن مي‌درد ـ در آن جاودان و ابدي است و هركس به‌وسيله سمي خودكشي كند، سم وي دردست وي است و آن را در آتش جهنم جرعه‌جرعه مي‌نوشد ـ در آن جاودان و ابدي است و هركس خود را از كوهي فرو افگند و بكشد، او در آتش جهنم فروافگنده شده است ـ در آن جاودان و ابدي است». همچنين در حديث شريف آمده‌است: «هركس خود را به چيزي بكشد، به وسيله همان چيز در روز قيامت عذاب‌مي‌شود». «بي‌گمان خداوند نسبت به شما مهربان است» و از رحمت وي به‌شماست كه شما را به اموري متوجه و متنبه ساخته كه سبب صيانت اموال و بقاي ابدان شماست، در حالي‌كه امت‌هايي چون بني اسرائيل را در امر توبه، به خودكشي مكلف ساخت.
ﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ
«و هركس چنين كند» يعني: مال مردم را به ناروا بخورد، يا مرتكب قتل خود يا ديگران شود، «از روي تجاوز و ستم» يعني: در حالي كه قصد و مرام وي در اين اعمال، تجاوز و ارتكاب ناروا ـ چون گرفتن مال ديگران به جور و چپاول، ياغصب و زورگيري، كشتن ديگران به غير خطا و در غيرقصاص يا ارتداد، يا اجرانمودن حد ـ باشد، «پس به زودي وي را در آتشي» عظيم و مخصوص «درمي‌آوريم و اين كار» يعني: درآوردن او به آتش «بر خدا آسان است» زيرا هيچ‌چيز نمي‌تواند حق تعالي را ناتوان سازد.
بسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِيمِ