تفسیر قرآن کریم سوره آل عمران آیات(150 الی152)
تفسیر قرآن کریم سوره آل عمران آیات(150 الی152)
ﭞ ﭟ ﭠﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ
«بلكه خداوند مولاي شماست و او بهترين ياري‌دهندگان است» يعني: پس به سوي مشركان بازنگرديد و از آنها پشتيباني نكنيد و از حزب خدا باشيد و همدست و هم‌پيمان عليه دشمنان وي زيرا فقط خداوند مولاي شماست نه آنها و فقط خداوند ياريگر شماست نه غير وي.
ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳﭴ ﭵ ﭶﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ
از سدي در بيان سبب نزول آيه كريمه روايت شده است: آن‌گاه كه ابوسفيان و مشركان از احد بازگشته و به‌سوي مكه روي آوردند؛ بعد از اين كه قسمتي از راه را پيمودند پشيمان شده و با خود گفتند: وه! چه بدكاري كرديم؛ آنان را كشته و زخمي‌كرديم تا آن كه چون مشتي بيش از آنان باقي نماند، همين‌گونه رهايشان‌كرديم! اينك بياييم كه برگرديم و آنها را ريشه‌كن ساخته كار را يك‌سره كنيم. پس چون عزم خود را بر اين كار جزم كردند، حق تعالي در دلهايشان رعب و وحشت افگند و از اين تصميم خويش منصرف گرديدند، آن‌گاه نازل شد: «به‌زودي در دلهاي كافران رعب و هراس خواهيم افگند» زودا كه دلهايشان را پر ازترس و بيم و بيقراري كنيم «به سبب شرك ورزيدنشان به خدا كه بر آن هيچ‌گونه حجت و برهاني نفرستاده» يعني: خداوند هيچ‌گونه دليل و بيان و برهاني بر شرك قرار نداده «و جايگاه‌شان آتش است و جايگاه ستمكاران چه بد است» پس اي سست‌ايمانان! چگونه از آنان پشتيباني مي‌كنيد؟ قطعا اگر شما از آنان پشتيباني كنيد، شما هم با آنانيد. در حديث شريف به روايت جابربن عبدالله آمده است كه رسول‌خداص فرمودند: «به من پنج خصلت داده‌شده است كه به هيچ پيامبري قبل از من‌داده نشده:
1 ـ با افگنده‌شدن بيم و رعب بر قلب دشمن، به‌اندازه مسافت يك ماه راه، نصرت داده شده‌ام.
2 ـ زمين همه برايم سجده‌گاه و پاكيزه قرار داده شد.
3 ـ غنايم برايم حلال گردانيده شد.
4 ـ اجازه شفاعت به من داده شد و در حالي‌كه انبياي قبل از من اين امتياز خود رادر دنيا خواستند، من آن را براي بندگاني كه شرك به خدانياورده‌اند، به آخرت نگه داشته‌ام.
5 ـ پيامبران قبل از من مخصوصا به‌سوي قوم خويش برانگيخته مي‌شدند، ولي من به‌سوي همه مردم مبعوث گرديده‌ام».
ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂﮃ ﮄ ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘ ﮙﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞﮟ ﮠ ﮡ ﮢﮣ ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ
در بيان سبب نزول آمده است: اين آيه‌كريمه هنگامي نازل شد كه بعضي از مسلمين گفتند؛ از كجا دچار اين شكست و مصيبت شديم، درحالي كه خداوند به ما وعده پيروزي داده بود؟ پس حق تعالي در پاسخشان فرمود: «و قطعا خداوند وعده خود را در حق شما راست گردانيد» با نصرت دادنتان «آن‌گاه كه به فرمان او آنان را مي‌كشتيد» و تارومار مي‌ساختيد زيرا در آغاز نبرد احد، فتح و ظفر با مسلمين بود تا بدانجا كه آنان نه تن از پرچمداران دشمن را كه يكي پس از كشته‌شدن ديگري پرچمشان را به دوش مي‌گرفت، كشتند و نزديك بود كه كار مشركان يك‌سره شود، كه در اين هنگام مسلمين به جمع‌آوري غنايم مشغول شده وتيراندازان محافظ گذرگاه كوه احد، سنگر مهم و كليدي خود را به طلب غنيمت ترك كردند و همين امر بود كه سبب هزيمت شد «تا آن‌گاه كه سست‌شديد» يعني: جبون و ضعيف شديد «و در امر» و دستور پيامبراكرم‌ص كه به‌تيراندازان فرمان داده بود: در مواضع خود محكم و استوار و پايدار بمانند، «بايك‌ديگر به نزاع پرداختيد» زيرا برخي از تيراندازان گفتند: سپاه ما پيروز شد، پس‌جاي درنگ نيست، برويم و به غنايم برسيم! اما برخي‌ديگر كه فرمانده‌شان‌عبدالله بن جبير نيز در ميانشان بود، گفتند: طبق فرمان رسول خداص در جاي‌خود مي‌مانيم و نبايد تكان بخوريم! «و پس از آن كه آنچه را دوست داشتيد» ازپيروزي و نصرت «به شما نشان داد» در آغاز جنگ احد، آن‌گاه «نافرماني‌كرديد» از دستور پيامبر ماص و گلوگاه مهم كوهي را براي طلب غنايم ترك‌كرديد. جمله قبل از «اذا» ي شرطيه، بر جواب آن دلالت مي‌كند، پس معني‌چنين مي‌شود: حق تعالي نيز در برابر اين عملتان، نصرت خود را از شما بازداشت «برخي از شما دنيا را مي‌خواست» با دست يافتن به غنيمت «و برخي از شما آخرت را مي‌خواست» يعني: پاداش آخرت را؛ با باقي ماندن در سنگرهاي خود به پيروي ازفرمان رسول خداص ـ همچون عبدالله بن جبير و همراهانش ـ «سپس براي آن كه شما را بيازمايد، از آنان بازتان گردانيد» يعني: بعد از آن كه بر مشركان استيلا يافته بوديد، شما را از آنان ـ با فرار و هزيمت‌تان ـ بازگردانيد تا امتحانتان كند ودر نتيجه انسانهاي مخلص از ناخالصان متمايز گردند. مراد اين است كه حق تعالي با شما چون كساني معامله كرد كه مورد امتحان قرار مي‌گيرند، در غير آن‌خداي متعال به حقايق امور داناست و به امتحان كردن كسي نياز ندارد «و هر آينه ازشما درگذشت» به سبب آن كه دانست؛ از كرده خويش پشيمان شده‌ايد، لذا بعد از نافرماني‌تان شما را از ريشه برنكند. نافرماني‌شان چنان‌كه گفتيم؛ در مورد دستور رسول خداص به تيراندازان بود. در حديث شريف آمده است كه رسول خداص به‌تير اندازان فرمودند: «اگر ديديد كه كشته مي‌شويم، به ياريمان نياييد و اگر ديديد كه فتح كرديم و غنيمت گرفتيم، نيز با ما در جمع‌آوري غنايم مشاركت نكنيد». يعني: به هيچ صورتي نبايد مواضع خود را ترك كنيد. اما آنها چون شكست مشركان را ديدند، مواضع و سنگرهاي خود را ترك كردند «و خدا نسبت به مؤمنان صاحب تفضل و بخشش است» با عفونمودن و در گذشتن از آنان.
بسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِيمِ