تفسیر قرآن کریم سوره آل عمران آیات(134 الی139)
تفسیر قرآن کریم سوره آل عمران آیات(134 الی139)
ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧﭨ ﭩ ﭪ ﭫﭬ
پرهيزگاران «همانان» اند «كه در سراء» يعني: حالت آساني و گشايش و راحت «و ضراء» يعني: در تنگي و سختي و رنج «انفاق مي‌كنند و خشم خود را فرومي‌خورند» آن را در دلهاي خويش حبس كرده و به‌سبب خشم و غيظ خود به‌كسي ظلم نمي‌كنند. گفته مي‌شود: «كظم غيظه: خشم خود را فروخورد و آن رابروز نداد». در حديث شريف آمده است: «هركس خشم خود را فرو خورد درحالي‌كه بر اظهار و اجراي آن قادر است، خداي عزوجل درونش را پر از امن وايمان مي‌كند». همچنين در حديث شريف آمده است كه رسول خداص ازاصحاب پرسيدند: «شما در ميان خود به چه كسي پهلوان مي‌گوييد؟» گفتند: به‌كسي كه پهلوانان نتوانند او را در كشتي به زانو در آورند. فرمودند: «نه! چنين‌نيست، بلكه قهرمان كسي است كه در هنگام خشم بر خود مسلط است». درباره شيوه فرونشاندن خشم نيز در حديث شريف آمده است: «همانا خشم و غضب ازشيطان است و شيطان از آتش آفريده شده، پس چون يكي از شما خشمگين شد، بايد وضو بگيرد».«و» پرهيزگاران همانان اند كه «از مردم درمي‌گذرند» يعني: از مجازات كسي كه به آنان بد كرده و مستحق مؤاخذه است، درمي‌گذرند. البته‌اين فضيلت و كرامت در صورتي است كه بر انتقام‌كشي قادر باشند. در حديث شريف‌آمده است كه رسول‌اكرمص فرمودند: «سه چيز است كه بر آن سوگند مي‌خورم:
1 ـ هيچ مالي از صدقه‌دادن كم نمي‌شود.
2 ـ خداوند دربرابر عفو و گذشت، جز عزت نمي‌افزايد.
3 ـ هركه براي خدا تواضع كند، خداوند او را رفعت مي‌دهد».
نظر به اين‌همه فضيلت است كه خداوند اين مقام را از مقامات احسان برشمرده و مي‌فرمايد: «و خداوند محسنان را دوست مي‌دارد» يعني: آناني را كه با انفاق و بردباري و گذشت در امورشان، روش احسان و نيكوكاري را در پيش‌مي‌گيرند.
ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ
«و» پرهيزگاران «آنان» اند «كه چون فاحشه‌اي مرتكب شوند» فاحشه: هر كار زشت و هر معصيتي است، اما اختصاص آن به زنا، در استعمال غلبه يافته زيرا زنا از زشت‌ترين معاصي است «يا چون بر خود ستم روا دارند» با ارتكاب گناهان. بعضي گفته‌اند: فاحشه گناه كبيره و ستم بر خود، گناه صغيره است. آري! در آن‌هنگام: «ياد كنند الله را» با زبانها و دلهاي خويش «پس آمرزش خواهند براي گناهان خويش» از بارگاه خداي آمرزگار. انس‌مي‌گويد: به من رسيده است كه‌چون اين آيه كريمه نازل شد، ابليس گريست (كه بيچاره شدم). «و چه‌كسي جز خدا، گناهان را مي‌آمرزد» با آمرزش كاملي كه به‌دنبال خود سرزنش و عقوبتي نداشته‌باشد؟ لذا هيچ گناهي ـ هر چند هم كه بزرگ باشد ـ در برابر مغفرت الهي چنان بزرگ نيست كه سبب عدم آمرزش وي شود. در حديث شريف آمده است: «ابليس گفت: پروردگارا! سوگند به عزتت كه پيوسته فرزندان آدم را گمراه مي‌كنم تا آن‌گاه كه ارواحشان در اجسادشان باشد. حق تعالي فرمود: سوگند به‌عزت و جلالم كه پيوسته بر آنان مي‌آمرزم تا آن‌گاه كه از من آمرزش بخواهند». «و»پرهيزگاران «بر آنچه مرتكب شده‌اند» از گناهان «با آن كه مي‌دانند» و آگاهند كه آن كار گناه است «اصرار نمي‌كنند» مراد از اصرار: عزم بر بازگشت به گناه و عدم دست كشيدن نهايي از آن با توبه است.
عطاء در بيان سبب نزول از ابن‌عباس روايت كرده است: آيه كريمه درباره خرما فروشي به‌نام «بنهان التمار» نازل شد كه كنيتش «ابومقبل» بود، روزي زني خوبرو از او خرما خريد، پس او آن زن را به‌سوي خود كشيد و او را بوسيد، اما بعدا از اين عمل خويش پشيمان گشته به خدمت رسول خداصآمد و داستان خويش را به ايشان باز گفت. آن‌گاه اين آيه كريمه نازل گرديد.
ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ
«آنان پاداششان آمرزشي از جانب پروردگارشان و باغهايي است كه از فرودست آن جويباران جاري است، جاودانه در آن بمانند و پاداش اهل عمل چه نيكوست» يعني: پاداش پرهيزگاراني كه اعمال نيك يادشده را انجام مي‌دهند، اين است كه بر گناهانشان قلم عفو كشيده مي‌شود و به بهشت درمي‌آيند. در حديث شريف به روايت ابوبكر صديق از رسول خداص آمده است كه فرمودند: «هيچ‌كسي نيست كه‌مرتكب گناهي شود، سپس به هنگام يادآوري از گناهش برخيزد و وضو بگيرد، آن‌گاه دو ركعت نماز خوانده و از خداي عزوجل از آن گناه خويش آمرزش بخواهد، جز اين كه خداوند بر او مي‌آمرزد ـ آن‌گاه اين آيه كريمه را تلاوت كردند».
ﮖ ﮗ ﮘ ﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣ
در بيان سبب نزول آيه كريمه آمده است: چون مؤمنان در واقعه احد شكست خوردند و هفتاد تن از آنان به شهادت رسيد، خداوند متعال نازل نمود: «قطعا پيش از شما سنتهايي سپري شده‌است» يعني: وقايعي كه حق تعالي آنها را در امتهاي تكذيب‌كننده حق به اجرا درآورده و از سنتهاي وي به‌شمار مي‌روند، كه از جمله اين سنتها، يكي هم رابطه اسباب و مسببات با همديگر است«پس» اگر در وقوع اين سنتها شك داريد «در زمين بگرديد» به قصد عبرت‌گرفتن «و بنگريدكه فرجام تكذيب‌كنندگان چگونه بوده است؟» زيرا شكي نيست كه مشاهده آثار امتهاي بربادرفته، تأثيري در نفوس انسانها به جامي‌گذارد كه تنها شنيدن ويادآوري اخبار آنها، داراي چنان تأثيري نيست، به‌همين دليل است كه خداي عزوجل ما را به گردشگري و نگرش در احوال امتها دستور داده‌است.
ﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ ﮪ
«اين» امر به سير و سفر در زمين و نگريستن در عاقبت حال ستمگراني كه هلاك شده و ديارشان را خالي و متروك و درهم‌فروريخته باقي گذاشته‌اند وآيات اين قرآن؛ «بياني براي مردم است» اعم از تكذيب‌كنندگان دعوت حق و غير آنان «و رهنمود و اندرزي براي پرهيزگاران است» پس قرآن بيانگر عبرت‌ها براي‌تمام مردم ـ اعم از مؤمن و كافرشان ـ است، ولي فقط براي پرهيزگاران رهنمودو اندرزي است، نه براي غير ايشان.
ﮫ ﮬ ﮭ ﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ
ابن‌عباس در بيان سبب نزول آيه كريمه مي‌گويد: اصحاب پيامبرص در روز احد شكست خوردند، دراين اثنا خالدبن وليد با دسته‌اي از سواران مشرك از فرازكوه حمله‌كنان روي آورد، پس رسول خداص چنين دعا كردند: «بارالها! آنان‌را بر ما پيروز و مسلط نگردان، خدايا! ما جز تو نيرويي نداريم، بارالها! در اين‌سرزمين كسي جز همين نفرات وجود ندارد كه تو را عبادت كند». آن‌گاه حق تعالي اين آيات را نازل فرمود. همان بود كه عده‌اي از تيراندازان مسلمان برآنان حمله‌ور شده و سواران مشرك را زدند و از كوه عقب راندند. و اين است معناي فرموده خداوندY: ﴿ ﮯ ﮰ...﴾
«و سستي نورزيد و اندوهگين نشويد» وهن: سستي، ناتواني، ترك آمادگي، دل زدگي و عدم توسل به اسباب قوت و نيرومندي است. آري! سست و اندوهگين نشويد، بلكه بدانيد «كه شما برتريد» بعد از اين واقعه بر دشمنانتان و برآنان پيروزيد «اگر مؤمن باشيد» يعني: اگر مؤمنيد، سست و اندوهگين و افسرده نشويد. يا اگر مؤمن باشيد، برتريد.
خداوند متعال در اين آيه كريمه مؤمنان را به شكيبايي و پايداري فراخوانده مصايب روز احد را به آنان تسليت و تعزيت مي‌گويد و آنان را بر جنگ با دشمنانشان برانگيخته از سستي و ترس و بزدلي باز مي‌دارد.
بسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِيمِ