تفسیر قرآن کریم سوره آل عمران آیات(110 الی113)
تفسیر قرآن کریم سوره آل عمران آیات(110 الی113)
ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ ﭰ ﭱﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ
«شما» امت اسلام «بهترين امتي هستيد» يعني: در علم خدا «كه براي مردم بيرون آورده شده است» يعني: پديد آورده شده است. به قولي معني اين‌است: شما بهترين امت هستيد؛ از آنجا كه ايمان آورده‌ايد. اين آيه دليل بر آن است كه امت اسلام علي‌الاطلاق بهترين امتهاست و اين بهترين بودن، در بين اول اين امت و آخر آن مشترك مي‌باشد، هر چند كه اصحاب ، در مجموعه امت بهترين آنان‌اند. به قولي ديگر معني اين است: شما سودمندترين مردم براي مردم هستيد. آري! اين بهتر و سودمندتر بودن شما به خاطر آن است كه: «به معروف امرمي‌كنيد و از منكر نهي مي‌نماييد و به خدا ايمان داريد» يعني: بهترين امت هستيد تا آن‌گاه كه بر اين اوصاف متصف و به اين شيوه از عقيده و عمل رهرو باشيد، پس‌چون ايمان به خدا، امر به معروف و نهي از منكر را كنار گذاشتيد، اين بهترين بودن از شما سلب شده و همراه با آن، عزت و اعتبار و غلبه شما هم از بين‌مي‌رود.
دليل اين كه امر به معروف و نهي از منكر بر ايمان مقدم ذكر شد، اين است كه ذكر اين خصلت، به برتري مسلمانان بر غير آنان دلالت‌كننده‌تر است، بدان جهت‌كه غير مسلمانان نيز ادعاي ايمان را دارند، هر چند كه از حقيقت ايمان دورگشته‌اند. در حديث شريف به روايت ابوبكر صديق آمده است كه رسول خداص فرمودند: «از امت من هفتادهزار تن به من داده شدند كه بدون حساب به بهشت داخل مي‌شوند، چهره‌هايشان همچون ماه شب چهارده است، دلهايشان همه بر دل يك تن از ايشان، پس از خداي عزوجل افزون برآن طلب كردم و در نتيجه او مرا با هريك از آنان، هفتادهزار تن افزون داد». همچنين در حديث شريف آمده‌است: «أهل الجنة عشرون ومائة صف، هذه الأمة من ذلك ثمانون صفاً: اهل بهشت‌صد و بيست صف اند و اين امت هشتاد صف از ايشان را تشكيل مي‌دهند».
«و اگر اهل كتاب ايمان آورده بودند» يعني: اگر يهود به خدا و پيامبران و كتابهايشان ايماني همچون ايمان مسلمين آورده بودند «قطعا برايشان بهتر بود» ولي آنها چنين نكردند، پس چه كردند؟ «برخي از آنان مؤمن‌اند» يعني: همان كساني كه به رسول خداص ايمان آوردند «ولي بيشترشان فاسق‌اند» يعني: از راه‌حق خارج، در باطل خويش سرگردان و تكذيب كننده رسول خداص هستند.
عكرمه و مقاتل در بيان سبب نزول آيه كريمه گفته‌اند: اين آيه كريمه درباره ابن‌مسعود، ابي‌بن كعب، معاذبن جبل و سالم برده آزاد شده ابوحذيفه نازل‌شد، بدان جهت كه مالك بن صيف و وهب بن يهوذاي يهودي به اين گروه ازاصحاب گفتند: دين ما بهتر از ديني است كه شما ما را به آن دعوت مي‌كنيد و ما از شما برتر و نيكوتريم! پس خداوند اين آيه كريمه را نازل كرد.
ﭸ ﭹ ﭺ ﭻﭼ ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂ ﮃ ﮄ
مقاتل در بيان سبب نزول آيه كريمه روايت كرده است: رؤساي يهود در صدد آزار و اذيت كساني از ميانشان كه ايمان آورده بودند ـ چون عبدالله بن سلام وهمراهان وي ـ برآمدند، پس خداوند نازل فرمود: «هرگز زيان نرسانند به شما جز اندك آزاري» يعني: هرگز نمي‌توانند هيچ نوعي از انواع زيان را به شما برسانند، مگر نوعي از اذيت و آزار را كه عبارت از دروغ بستن و تحريف و بهتان است، اما بر وارد ساختن زياني كه در حقيقت زيان باشد ـ چون جنگ و غارت و امثال‌آن ـ قادر نيستند «و اگر با شما بجنگند، به شما پشت مي‌كنند» يعني: شكست‌مي‌خورند و قادر به مقاومت در برابر شما نيستند، چه رسد به اين كه بتوانند به شمازياني برسانند «سپس نصرت داده نمي‌شوند» بلكه كارشان همچنان پيوسته زار است. پس شما مسلمانان بايد اين اوصاف سه‌گانه: «امر به معروف، نهي از منكرو ايمان به خدا» را پيوسته حفظ كنيد تا اين امتياز و برتري براي شما باقي بماندو در غير آن، ورق به زيان شما برخواهد گشت.
يادآور مي‌شويم كه مژده شكست يهود در برابر سلف صالح ما ـ به عنوان اخبار از غيب ـ تحقق يافت زيرا يهوديان مدينه با همه طوايف خود شكست خوردند و از جزيره العرب محو شدند.
ﮅ ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋ ﮌ ﮍ ﮎ ﮏ ﮐ ﮑ ﮒ ﮓ ﮔ ﮕ ﮖ ﮗ ﮘﮙ ﮚ ﮛ ﮜ ﮝ ﮞ ﮟ ﮠ ﮡ ﮢ ﮣﮤ ﮥ ﮦ ﮧ ﮨ ﮩ ﮪ
«هر كجا يافته شوند» يعني: در هر جايي كه يهوديان باشند و آنان را بيابيد «برآنان خواري زده شد» يعني: يهود را هركجا ذلت و خواري در احاطه گرفته «مگر به عهدي از سوي خدا» يعني: فقط عقد ذمه و قبول جزيه و گردن نهادن آنها به‌كتاب خدا است كه به آنان پناه مي‌دهد «و مگر به عهدي از مردمان» يعني: زنهار و امان مسلمين، يا ياري و پشتيباني كسان ديگري غير از مسلمين است كه‌براي آنان مجالي فراهم مي‌كند «و به خشمي از خدا گرفتار آمدند» يعني: خشمي ازسوي خدا كه سزاوار آن هستند، دامنگيرشان شد «و مهر بينوايي بر آنان زده شد» يعني: فقر و مسكنت و خشم و ذلت از تمام جوانب بر آنان احاطه كرد وگرفتار فقر و ذلتي بي‌پايان، يا احساس آن در ضمير و شعور و روان خود هستند «اين» زدن مهر ذلت و بينوايي و فقر بر آنان و گرفتار شدنشان به خشم الهي «بدان سبب است كه به آيات خدا كفر مي‌ورزيدند و پيامبران را به ناحق مي‌كشتند و اين به سزاي آن است كه نافرماني كردند و از حد درگذشتند».
بايد دانست كه فقر و مسكنت ابدي يهوديان، ربطي به مال و دارايي آنها ندارد، چه اين فقر و ذلت در اعماق روان آنها ريشه دار است، لذا آنها هميشه احساس فقر مي‌كنند، حتي اگر مالك تمام گنجينه‌هاي دنيا هم باشند[8].
بعد از نزول اين آيه كريمه، همه موارد ياد شده بر يهوديان و اهل كتاب واقع‌شد و هيچ معركه‌اي ميان مسلمين و اهل كتاب روي نداد، مگر اين كه خداوند در آن پيروزي را به‌نام مسلمين رقم زد تا آن‌گاه كه به دين و شريعت خويش پايبندبودند، ولي چون از دين خويش فاصله گرفتند، ورق به زيان آنها برگشت.
ﮫ ﮬ ﮭﮮ ﮯ ﮰ ﮱ ﯓ ﯔ ﯕ ﯖ ﯗ ﯘ ﯙ ﯚ ﯛ ﯜ
«آنان يكسان نيستند» يعني: اهل كتاب برحال ذلت باري كه بيان شد، يكسان و همانند نيستند، بلكه «از ميان اهل كتاب گروهي درست‌كردار» و به ضوابط امر وشرع الهي، برابر و مستقيم «اند كه آيات الهي را در اوقات شب مي‌خوانند» يعني:آيات قرآن را در نماز شب (تهجد) و در ساعات مختلف شب مي‌خوانند «و سربه سجده مي‌نهند» درحالي‌كه نماز مي‌خوانند. تعبير از نماز به سجده، براي آن‌است كه سجده نمونه خضوع و تذلل بنده در بارگاه الهي است.
ابن‌كثير در بيان سبب نزول آيه كريمه مي‌گويد: «مشهور در نزد بسياري از مفسران اين است كه اين آيات درباره آن عده از دانشمندان اهل كتاب نازل شد كه ايمان آوردند؛ چون عبدالله بن سلام، اسد بن عبيد، ثعلبه‌بن سعيه و غير ايشان».
بسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِيمِ