تفسیر قرآن کریم سوره بقره آیات(48-53)
تفسیر قرآن کریم سوره بقره آیات(48-53)
ﯰ ﯱ ﯲ ﯳ ﯴ ﯵ ﯶﯷ ﯸ ﯹ ﯺ ﯻ ﯼ ﯽ ﯾ ﯿ ﰀ ﰁ ﰂ ﰃ
«و از روزي بترسيد» يعني: از عذاب روزي بترسيد. مراد روز قيامت است «كه‌هيچ كس چيزي را از كسي دفع نمي‌كند» يعني: در آن روز هيچ كس حقي را به جاي‌ديگري نمي‌پردازد «و از كسي شفاعتي پذيرفته نمي‌شود» اگر فرضا انسان بتواند كسي را بياورد كه نزد خدا براي وي شفاعت كند «و نه بجاي وي عوضي گرفته‌مي‌شود» از مال يا خانواده و فرزندان «و ياري هم نخواهند شد» يعني: كسي را توان و امكان آن نيست كه به آنان كمك كند و از عذاب خداوند نجاتشان‌دهد.
مفسران اجماع دارند بر اين كه: عدم سودبخشي شفاعت، فقط در حق كفاراست، اما شفاعت به مؤمنان نفع مي‌رساند، پس شفاعتي كه مردود است؛ شفاعت در حق كافران مي‌باشد.
ﭑ ﭒ ﭓ ﭔ ﭕ ﭖﭗ ﭘ ﭙ ﭚ ﭛ ﭜﭝ ﭞ ﭟ ﭠ ﭡ ﭢ ﭣ ﭤ
«و به ياد آريد» اي بني اسرائيل! اين نعمت ما را بر خويش «آن‌گاه كه شما را ازچنگ فرعونيان رهانيديم» به قولي: «فرعون» مخصوصا نام پادشاه زمان موسي‌بود، اما به قولي ديگر: فرعون لقب هر پادشاهي بود از مصرياني كه قبل از«بطالسه» بر مصر قديم حكومت مي‌كردند، چنان‌كه «قيصر» لقب شاهان روم و «كسري» لقب شاهان فارس بود. ابن كثير نقل مي‌كند كه: «نام فرعون زمان‌موسي، وليد بن مصعب بن ريان بود و او اصالت فارسي داشت و از سرزمين‌اصطخر بود». «كه آنان» يعني فرعونيان «عذابي سخت را به شما مي‌چشانيدند» تفسير اين عذاب سخت اين است كه: «پسران شما را سر مي‌بريدند؛ و زنهايتان رازنده مي‌گذاشتند» تا آنان را به كنيزي گرفته و ذليلشان گردانند. دليل اين كه فرعون به كشتن پسران بني اسرائيل و زنده نگه داشتن دختران آنها فرمان داد، اين بود كه كاهنان به فرعون گفته بودند: از بني‌اسرائيل مردي به‌دنيا مي‌آيد كه نابودي و زوال فرمانروايي‌ات به دست اوست. ابن‌كثير مي‌گويد: «فرعون لعنه الله ، خوابي ديد كه او را سخت تكان داد؛ در خواب ديد كه آتشي از بيت المقدس خارج شد و فقط به خانه‌هاي قبطيان در آمد، نه به خانه‌هاي بني اسرائيل. لذا از مضمون خواب اين‌گونه برداشت كرد كه سقوط حكومتش به دست مردي از بني اسرائيل خواهد بود، از اين رو به اعمال اين جنايت فجيع بر بني اسرائيل فرمان داد». «و در اين‌كار» يعني: در عذاب و شكنجه شدنتان به دست فرعون و در نعمت رهايي‌تان از چنگ او «آزمايشي بزرگ از جانب پروردگارتان بود» تا ميزان و مقدار ايستادگي‌تان در ميدان فرمان‌برداري از خدا ، ايمان به پيامبرش و شكرگزاريتان از او تعالي، در عينيت امر نمايان شود.
ﭥ ﭦ ﭧ ﭨ ﭩ ﭪ ﭫ ﭬ ﭭ ﭮ ﭯ
«و ياد كنيد هنگامي را كه دريا را براي شما شكافتيم» يعني: بعد از اين كه شما رااز چنگ فرعونيان رهانيديم و شما با موسي از مصر خارج شديد، فرعون براي‌دنبال نمودنتان بيرون آمد، در آن هنگام دريا را برايتان شكافتيم و بستر آن رابه‌گونه‌اي خشك و آماده كرديم كه بر آن روان شديد. اين دريا؛ درياي قلزم(درياي سرخ) بود «و شما را رهانيديم» از غرق شدن «و آل فرعون» يعني: فرعون و پيروانش «را غرق كرديم، درحالي‌كه شما نظاره مي‌كرديد» به سوي خودتان‌كه چه سان نجات مي‌يابيد، و به سوي فرعونيان كه درحال غرق‌شدن بودند.
نقل است كه اين روز، روز عاشورا بود، چنان‌كه در حديث شريف به روايت ابن‌عباس آمده است كه فرمود: رسول خداص چون به مدينه آمدند، ديدند كه يهوديان روز عاشورا را روزه مي‌گيرند، پس، از آنان پرسيدند: «اين روزي كه‌شما آن را روزه مي‌گيريد چه‌روزي است؟»، يهوديان گفتند: اين روز؛ روزي‌است نيك، اين روزي است كه خداي عزوجل در آن بني اسرائيل را از چنگ دشمنشان نجات داد و موسي آن را روزه گرفت. رسول خداص فرمودند: «من از شما به (موافقت با) موسي سزاوارترم»،از آن پس، خودشان آن را روزه‌گرفتند و به مسلمانان نيز فرمودند: «روز نهم و دهم عاشورا - هر دو - را روزه بگيريد و با يهوديان مخالفت كنيد».
ﭰ ﭱ ﭲ ﭳ ﭴ ﭵ ﭶ ﭷ ﭸ ﭹ ﭺ ﭻ ﭼ
«و» ياد كنيد نعمتم را برخود «آن‌گاه كه با موسي چهل شب وعده گذاشتيم» واعدنا: از باب «مفاعله» است كه معناي جانبيني دارد، لذا از جانب خداي سبحان وعده‌گذاشتن و از جانب موسي قبول حضور در ميعادگاه بود. آري! خداي‌عزوجل بعد از نجات دادن بني‌اسرائيل از چنگ فرعون، با موسي وعده‌گذاشت كه به «طور» بيايد تا بعد از مدت چهل شب با وي سخن بگويد و به او وحي كند. اين چهل شب به قول اكثر مفسران؛ تمام ماه ذوالقعده و ده روز از ماه‌ذي الحجه بود. «آن‌گاه شما در غياب او گوساله را به پرستش گرفتيد» و آن را معبودخويش قرار داديد «درحالي‌كه ستمكار بوديد» بر نفسهاي خود، با شرك آوردن به‌خداي سبحان.
ﭽ ﭾ ﭿ ﮀ ﮁ ﮂﮃ ﮄ ﮅ
«پس از آن» يعني: پس از پرستش گوساله «بر شما بخشوديم» و از اين گناه‌عظيمي كه مرتكب شديد، به فضل و منت خويش درگذشتيم «باشد كه شكرگزاري‌كنيد» شكر گزاري براي خداوند - چنان‌كه سهل بن عبدالله گفته است - تلاش‌و كوشش در جهت طاعت وي و پرهيز از معصيتش در آشكار و نهان است.
ﮆ ﮇ ﮈ ﮉ ﮊ ﮋﮌ ﮍ
«و» ياد كنيد نعمتم را برخود «آن‌گاه كه به موسي كتاب آسماني» تورات «وفرقان داديم» به قولي فرقان: حجت و بيان است به وسيله معجزاتي چون عصا ويد بيضا كه خداوند به موسي داد؛ و بدانها ميان حق و باطل فرق نهاده مي‌شد «باشد كه به راه آييد».
دادن كتاب به موسي بعد از بيرون آمدن بني‌اسرائيل به سلامت از دريا بود، چنان‌كه سياق آيات سوره «اعراف» بر اين معني دلالت دارد.
بسْمِ اللَّـهِ الرَّحْمَـٰنِ الرَّحِيمِ