تفسیر قرآن

رسول اکرم (صلى الله عليه وسلم) مي ‌فرمايد: مؤمني که قرآن مي‌ خواند و به آن عمل مي‌ کند همانند ترنج است هم خوشمزه وهم خوشبو، مؤمني که قرآن نمي‌ خواند و به آن عمل مي‌ کند همچو خرمايي است که خوش طعم است ولي بويي ندارد، منافقي «فاجر» که قرآن مي‌ خواند مثل ريحان است که خوش بو و تلخ مزه است.

___________

قرآن

سندي است يا به نفع شما و يا بر عليه شما

ترجمه:

القرآن حجة لك أو عليك

تأليف:

صالح بن عبدالله الصياح

مطالب زير بخوان تا فضائل و عظمت عمومي قرآن را دريابي.

ذکر فضائل قرآن با استفاده از دليل قرآن و سنت
 

۱- آرامش دلها:

﴿أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ﴾. [رعد: ۲۸]. « آگاه باشيد دلها با ياد خدا آرام مي‌ گيرد».
۲- قرآن براي همنشينان خود شفاعت مي ‌کند: «اقرأوا القرآن فإنه يأتي يوم القيامة شفيعاً لأصحابه». (مسلم)

مسلم روايت نموده است که پيامبر (صلى الله عليه وسلم) فرمود: قرآن بخوانيد همانا روز قيامت براي همنشينان خود شفاعت مي‌ کند.

۳- ياد گرفتن و ياد دادن آن موجب کسب نيکي است. «خيرکم من تعلم القرآن وعلَّمه». (بخاري). رسول اکرم (صلى الله عليه وسلم) فرمودند: بهترين شما کسي است که قرآن بياموزد و بديگران ياد دهد.

۴- طردکننده شيطان است: دليل آنست که در فضيلت سوره بقره و آيه الکرسي و معوذتين خواهد آمد.

۵- قرآن براي کسي که آنرا تلاوت مي ‌کند نفع دارد اگرچه منافق باشد. «المؤمن الذي يقرأ القرآن ويعمل به كالأترجة طعمها طيب وريحها طيب، والمؤمن الذي لا يقرأ القرآن ويعمل به كالتمرة طعمها طيب ولا ريح لها، ومثل المنافق الذي يقرأ القرآن كالريحانة ريحها طيب وطعمها مر، ومثل المنافق الذي لا يقرأ القرآن كالحنظلة طعمها مر أو خبيث وريحها مر».   (البخاري)

رسول اکرم (صلى الله عليه وسلم) مي ‌فرمايد: مؤمني که قرآن مي‌ خواند و به آن عمل مي‌ کند همانند ترنج است هم خوشمزه وهم خوشبو، مؤمني که قرآن نمي‌ خواند و به آن عمل مي‌ کند همچو خرمايي است که خوش طعم است ولي بويي ندارد، منافقي «فاجر» که قرآن مي‌ خواند مثل ريحان است که خوش بو و تلخ مزه است.

[در بعضي از روايات جمله زير نيز در حديث فوق وجود دارد].

منافقي که قرآن نمي‌ خواند همچو، حنظل «هندوانه ابوجهل» مي ‌باشد که تلخ ‌مزه و بي ‌بوست.

۶- اهل قرآن اهل الله واز خاصان درگاه خدا مي ‌باشند: «إن لله عزوجل أهلين من الناس. قيل: من هم يا رسول الله؟ قال: أهل القرآن، هم أهل الله وخاصته». (احمد)

رسول اکرم (صلى الله عليه وسلم) فرمود: همانا خداوند در ميان مردم دو اهل دارد. عرض کردند آنها چه کساني هستند يا رسول الله؟ فرمود: اهل قرآن اهل الله و خواص او مي‌ باشند.

۷- قرآن سندي «حجتي» است براي تو: «القرآن حجة أو عليك». (بخاري). قرآن سندي است يا به نفع تو و يا عليه تو.

۸- قرآن حافظ تو از هر چيزي «بلائي» است: چنانچه در بيان فضيلت معوذتين و دو آيه آخر سوره بقره خواهد آمد.

۹- تلاوت قرآن از بزرگترين نعمتها است: «لا حَسَدَ إلاَّ في اثنتين: رجلٌ علَّمه الله القرآن فهو يتلوه آناءَ الليل وآناء النهار». (بخاري).

پيامبر (صلى الله عليه وسلم) مي ‌فرمايد: حسد جائز نيست مگر در دو چيز «يکي از آندو» مردي که خداوند به او توفيق قران داده که ساعات شبانه‌روز خود را با آن بپا مي ‌دارد و آنرا تلاوت مي ‌نمايد.

۱۰- بلندپايگي و رفعت در دنيا و قيامت:

﴿وَمِنَ اللَّيْلِ فَتَهَجَّدْ بِهِ نَافِلَةً لَكَ عَسَى أَنْ يَبْعَثَكَ رَبُّكَ مَقَاماً مَحْمُوداً﴾. [اسراء : ۷۹]. در پاسي از شب از خواب برخيز و در آن نماز تهجد بخوان. اين يک فريضه اضافي «غير از نمازهاي پنجگانه» براي تو است باشد که «در پرتو اين عمل» خداوند تو را به مقام در خور ستايشي «و جاي برجسته‌اي در دنيا و آخرت که موجب ستايش همگان باشد» برساند و مقام شفاعت کبري را به تو ارمغان دارد.

«إِنَّ اللهَ يرفَعُ بِهَذا الْکِتابِ أَقْواماً وَ يضع بِهِ آخَرين». (مسلم). رسول اکرم (صلى الله عليه وسلم) فرمود: خداوند بوسيله اين کتاب اقوامي را پيروز «بلند» و اقوامي را بر زمين مي ‌زند «شکست مي ‌دهد».

۱۱- شما را از تاريکي بيرون مي‌ آورد:

     ﴿كِتَابٌ أَنْزَلْنَاهُ إِلَيْكَ لِتُخْرِجَ النَّاسَ مِنَ الظُّلُمَاتِ إِلَى النُّورِ﴾.[ابراهيم: ۱].

«اين قرآن کتابي است که آنرا براي تو فرستاده ‌ايم تا اينکه مردمان را در پرتو تعليمات آن را از تاريکيها «گمراهيهاي کفر و ناداني» به سوي نور «روشنائي ايمان و دانائي» بيرون بياوري».

۱۲- حاضر شدن فرشتگان «بهنگام تلاوت قرآن»: «تلك الملائكة کانت تستمع لك، ولو قرأت لأصبحت يراها الناس، ما تستتر منهم». (مسلم). پيامبر اکرم(صلى الله عليه وسلم) فرمودند: فرشتگان به شما گوش فرا مي ‌دهند و اگر «قرآن» بخواني مردم فرشتگان را مي ‌بينند و آنها از ديد مردم پنهان نمي ‌شوند.

۱۳- براي تلاوت هر حرفي ده حسنه وجود دارد: «من قرأ حرفاً من کتاب الله فله به حسنة. والحسنة بعشر أمثالها لا أقول (الم) حرف، ولکن الف حرف ولام حرف وميم حرف». (الترمذي).

کسيکه يک حرف از کتاب خدا «قرآن» را تلاوت کند. يک حسنه «نيکي» نصيبش مي ‌شود، هر حسنه ده برابر پاداش دارد، «پس مزد هر حرفي ده حسنه است» و من نمي ‌گويم که (الم) يک حرف است بلکه الف يک حرف و لام يکحرف و ميم يکحرف است.

۱۴- علو درجه در بهشت: «يقال لصاحب القرآن: اقْرَأْ وارْقَ ورتِِّلْ کما کنت ترتل في الدنيا فإن منـزلتک عند آخر آية تقرأها». (الترمذي).

پيامبر (صلى الله عليه وسلم) مي ‌فرمايد: روز قيامت به همنشين قرآن گفته مي ‌شود : بخوان و در درجات بالا رو و ترتيل کن و زيبا و با ادب بخوان همانا منزلت تو نزد آخرين آيه‌ي است که تلاوت مي ‌نمايي «بسيار بالاست».

۱۵- محفوظ شدن از فتنه‌ ها و بليات: «من حفظ عشر آيات من اول سورة الکهف عُصِمَ من فتنة الدجَّال. وهي أعظم فتنة فما دونها أولي». (مسلم).

پيامبر(صلى الله عليه وسلم) مي‌ فرمايد: هر کس ده آيه از اول سوره کهف را حفظ کند از فتنه دجال در أمان خواهد ماند. فتنه دجال بزرگترين فتنه است، فتنه ‌هاي يگر پائين ‌تر از آن آسانتر و کم ‌خطرتر مي‌ باشند.

۱۶- مقام رفيع و اجر و پاداش چند برابر: «الماهر بالقرآن مع السفرة الکرام البررة والذي يقرأ القرآن ويَتَتَعْتَعُ فيه وهو عليه شاق له أجران». (مسلم). رسول اکرم (صلى الله عليه وسلم) مي ‌فرمايد: آنکه در خواندن قرآن مهارت دارد با سفيران گرامي نيک خواهد بود و آنکه قرآن را مي ‌خواند ولي در آن درميماند و «بخاطر لکنت زبان» خواندن برايش دشوار است دو اجر دارد.

۱۷- قرآن محافظ است: چنانکه در بحث فضائل سوره فاتحه و آيه الکرسي و معوذتين خواهد آمد.

۱۸- نزول آرامش، باريدن رحمت، قرار گرفتن در حضور خدا: «وما اجتمع قوم في بيت من بيوت الله يتلون كتاب الله ويتدارسونه بينهم إلاَّ نزلت عليهم السكينة وغشيتهم الرحمة وحفتهم الملائكة وذكرهم الله فيمن عنده». (مسلم).

رسول اکرم (صلى الله عليه وسلم) مي ‌فرمايد: هرگاه گروهي در خانه ‌اي از خانه‌ هاي خدا «مسجد» گردهم آيند و دور هم جمع شوند و قرآن را تلاوت نمايند و آنرا براي يکديگر بخوانند. و تفسير و تبيين وتمرين کنند خداوند آرامش را بر آنان نازل و رحمت را بر آن ‌ها مي ‌باراند و فرشتگان اطراف آنها را مي ‌گيرند و پيرامون آنان حلقه مي ‌زنند و در ملأ اعلي بفرمان خدا مورد بحث قرار مي‌ گيرند و خداوند آنها را از مقربان درگاه خود محسوب مي ‌نمايد.

۱۹- ازدياد ايمان و پايداري:

﴿وَإِذَا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ آيَاتُهُ زَادَتْهُمْ إِيمَاناً﴾. [الأنفال: ۲].

«و هنگاميکه آيات «قرآن» بر آنان خوانده مي‌ شود بر ايمانشان مي ‌افزايد».

﴿كَذَلِكَ لِنُثَبِّتَ بِهِ فُؤَادَكَ وَرَتَّلْنَاهُ تَرْتِيلاً﴾. [الفرقان: ۳۲].

«همين گونه «ما قرآن را بصورت آيات جداگانه و بخش بخش مي ‌فرستيم» تا دل تو را «با انس بدان و حفظ آن پابرجا و استوار بداريم و آنرا قسمت به قسمت و آرام و آرام «توسط جبرئيل بر تو» فرو مي‌ خوانيم «تا آنرا بدقت بياموزي و کم کم به خاطر بسپاري».

۲۰- شفاء و رحمت است:

﴿وَنُنَزِّلُ مِنَ الْقُرْآنِ مَا هُوَ شِفَاءٌ وَرَحْمَةٌ﴾. [اسراء : ۸۲].

«ما آياتي از قرآن را فرو مي ‌فرستيم که مايه بهبودي «دلها از بيماري ناداني و گمراهي و پاکسازي درونها از کثافات هوي و هوس و تنگ چشمي و آزمندي و تباهي» و رحمت مؤمنان «به سبب در برداشتن ايمان و رهنمودهاي پر خير و برکت خدا» است».
فضائل سوره‌‌ هاي معيني از قرآن
 

فاتحه، بقره، آل عمران، کهف، ملک، کافرون، اخلاص، معوذتين.

سوره فاتحه: ۱- «أبْشِرْ بنورين أوتيتهما لم يؤتهما نبيٌ قبلک. فاتحه الکتاب و خواتيم سورة البقرة لن تقرأ بحرف منها إلاَّ أعطيته». (مسلم).

مژده بده به دو نور که به شما عطا کرده‌ ام و قبل از تو به هيچ پيغمبري عطا نکرده ‌ام. يکي فاتحه الکتاب «سوره فاتحه» و ديگري آخرهاي سوره بقره. حرفي از آنها را قرائت نمي ‌کني مگر آنکه آنچه بخواهي بشما عطا مي ‌کنم.

۲- لأعلمنك أعظم سورة في القرآن: «الحمدلله رب العالمين هي السبع المثاني والقرآن العظيم الذي أوتيته». (بخاري)

رسول اکرم (صلى الله عليه وسلم) فرمود: به شما ياد مي ‌دهم که (الحمدلله رب العالمين) عظيمترين سوره قرآن است. همان است سبع مثاني و قرآن عظيمي که به شما عطا کرده‌ام.

۳- «رقي صحابي ملدوغاً فکان يقرأ عليه أم القرآن ويجمع بزاقه ويتفل، فبرأ، فأتي النبي (صلى الله عليه وسلم) فقال: والله ما رقيتُ إلا بفاتحة الکتاب. فتبسَّم (صلى الله عليه وسلم) وقال: وما أدراک أنها رقية». (بخاري و مسلم): يکي از اصحاب براي کسيکه «حشره ‌اي» او را نيش زده بود دعا کرد، او سوره فاتحه را بر فردِ نيش زده مي ‌خواند و آب دهان خود را جمع مي ‌کرد و بجاي نيش مي‌ ماليد و خوب ‌شد، خدمت پيامبر (صلى الله عليه وسلم) آمد و گفت: بخدا بجز فاتحه چيزي بر آن نخوانده ‌ام. پس پيامبر (صلى الله عليه وسلم) تبسمي کرد و فرمود: مگر كى تو را آگاه که فاتحه رقيه است.

۴- «وما أنزل الله في التوراة ولا في الإنجيل مثل أم القرآن وهي السبع المثاني، قال الله تعالى هي مقسومة بيني وبين عبدي ولِعبدي ما سأل». (نسائي و ترمذي).

پيامبر (صلى الله عليه وسلم) مي ‌فرمايد: خداوند نه در تورات و نه در انجيل همانند ام القرآن «فاتحه» نازل ننموده و همان است سبع مثاني. خداوند مي‌ فرمايد که فاتحه عهد و پيماني و قَسَمي است بين من و بندگانم و دريافت مي‌ دارد بنده من آنچه را که بخواهد و طلب کند.

يا اينکه فاتحه در بين من و بنده‌ ام تقسيم شده «مربوط به من و اوست براي بنده‌ ام هر چه درخواست کند وجود دارد.

۵- «من صلى صلاة لم‌ يقرأ فيها بأم القرآن فهي خداج، خداج، غير تمام». (مسلم).

پيامبر اکرم (صلى الله عليه وسلم) فرمود: کسيکه نماز بخواند و در آن فاتحه نخواند نمازش ناقص و ناتمام است.

سوره بقره
۱- «اقرءوا الزهراوين: البقرة وآل عمران، فإنهما تأْتيان يوم القيامة كأنهما غمامتان أو غيايتان أو کأنهما فرقان من الطير صواف تحاجان عن أصحابهما». (مسلم). وفي رواية: «أهل القرآن الذين يعملون به».

رسول اکرم (صلى الله عليه وسلم) فرمود: دو سوره زهراوين: بقره و آل عمران را بخوانيد همانا آن دو سوره مي‌ آيند، انگار دو ابر يا دو سايبان سياه هستند يا اينکه همچو دو گروه از پرندگان صف شده که بالهاي خود را بهم نزنند از صاحب خود حمايت مي ‌کنند. در روايتي هست که قرآن و کساني که به آن عمل مي‌ کرده ‌اند را مي ‌آورند «آن دو سوره قرآن بترتيبي که ذکر شد از آنها حمايت مي‌ کنند».

۲- «اقرأوا سورة البقرة فإنَّ أخذها بركة وترکها حسرة ولا تسطيعها البطلة». (مسلم). البطلة: السَحَرَةُ».

سوره بقره را بخوانيد و ياد بگيريد که فرا گرفتنش برکت و ترک آن مايه حسرت و پشيماني است و جادوگران بر آن ناتوانند.

۳- «لاتجعلوا بيوتکم مقابر: إن الشيطان يفر من البيت الذي تقرأ فيه سورة البقرة». (مسلم)

خانه خود را قبرستان نکنيد. همانا شيطان از خانه ‌اي که در آن سوره بقره خوانده مي ‌شود فرار مي ‌کند.

سوره آل عمران:
در خلال بيان فضيلت سوره بقره فضل سوره آل عمران نيز بيان شد.

سوره کهف:
۱- «من حفظ عشر آيات من أول سورة الکهف عصم من فتنة الدجال». (مسلم). پيامبر (صلى الله عليه وسلم) مي‌ فرمايد: هر کس ده آيه از اول سوره کهف را حفظ کند از فتنه دجال در امان خواهد ماند.

۲- قال ابوسعيد، قال رسول الله (صلى الله عليه وسلم): «من قرأ سوره الکهف يوم الجمعة أضاء له من النور فيما بينه وبين البيت العتيق» (الدارمي). از ابو سعيد نقل شده که پيامبر اکرم (صلى الله عليه وسلم) مي ‌فرمايد: هر کس سوره کهف را در روز جمعه بخواند نوري در بين او و خانه خدا (بيت الله) برايش روشن مي ‌شود.

سوره ملک
۱- «سورة من القرآن ثلاثون آية تستغفر أوْ تشفع لصاحبها حتي يغفر له: تبارک الذي بيده الملک». (ابوداود، والترمذي وابن ماجه وابن حبان).

رسول اکرم (صلى الله عليه وسلم) فرمود: در قرآن سوره‌ اي هست که سي آيه دارد، براي کسيکه آنرا مي ‌خواند درخواست مغفرت و شفاعت مي ‌کند تا آمرزيده شود و آن سوره تبارک الذي بيده الملک مي‌ باشد.

۲- قال ابن مسعود (رضي الله عنه): سورة الملک هي المانعة من عذاب القبر من قرأها کل ليلة فقد أکثر وأطيب». (عبدالرزاق والطبراني والحاکم).

ابن مسعود (رضي الله عنه) مي ‌گويد: سوره ملک مانع و منجي از عذاب قبر است. هر کس آنرا هر شب بخواند بهتر و بيشتر و افزونتر است.

سوره کافرون
۱- «سمع صلى الله عليه وسلم رجلا يقرأ «الکافرون». قال صلى الله عليه وسلم: أَما هذا فقد بَرِيءَ من الشرک». (أحمد والدارمي).

پيامبر (صلى الله عليه وسلم) از مردي شنيد که سوره «کافرون» مي ‌خواند فرمود: امّا اين مرد از شرک و بت‌ پرستي بري است.

۲- «اقرأ قل يا أيها الکافرون ثم نُمْ على خاتمتها، فإنها براءة من الشرك». (الترمذي). پيامبر (صلى الله عليه وسلم) فرمود: سوره قل يا أيها الکافرون را بخوان و در پايانش بخواب که امان از شرک خواهد بود.

سوره اخلاص (قل هو الله احد):
۱- قال النبي (صلى الله عليه وسلم) لأصحابه: «أيعجز أحدكم أن يقرأ ثلث القرآن في ليلة؟ فشق ذلك عليهم وقالوا: أينا يطيق ذلك يا رسول الله؟ فقال: الله الواحد الصمد ثلث القرآن». (البخاري و مسلم).

پيامبر (صلى الله عليه وسلم) به اصحاب خود فرمود: آيا يکي از شما مي ‌تواند در يک شب يک سوم قرآن را بخواند. اين کار براي آنان سخت بود. عرض کردند چطور مي توانيم بخوانيم اي رسول خدا؟ «يعني نمي ‌توانيم» فرمود: الله الواحد الصمد «سوره قل هو الله» معادل ثلث قرآن است». (بخاري).

۲- عن عائشة (رضي الله عنها) أن رسول الله (صلى الله عليه وسلم) بعث رجلاً علي سرية وکان يقرأ لأصحابه في صلاتهم فيختم بقل هو الله أَحد فلما رجعوا ذکر ذلک للنبي (صلى الله عليه وسلم) فقال: سَلُوه لأي شيء يصنع ذلك؟ فسألوه فقال: لأنها صفة الرحمن فإني أحب أن أقرأ بها فقال رسول الله (صلى الله عليه وسلم) أخْبِرُوهُ إِنَّ اللهَ يحبه». (البخاري ومسلم).

از حضرت عائشه (رضي الله عنها) روايت شده که رسول اکرم (صلى الله عليه وسلم) مردي را به نمايندگي خود براي سرگردگي سپاه فرستاد و او در نماز براي ياران خود قل هو الله را مي‌ خواند «بعد از فاتحه» هنگاميکه از غزوه برگشتند اين مطلب را به پيغمبر (صلى الله عليه وسلم) عرض کردند. پيامبر (صلى الله عليه وسلم) فرمود: از وي سؤال کنيد که چرا اين کار را کرده است؟ از وي پرسيدند او در جواب گفت: چون اين سوره اکثراً صفت خداوند در آن ذکر شده لذا دوست دارم آنرا بخوانم. پس پيامبر (صلى الله عليه وسلم) فرمود: به وي خبر دهيد که خداوند او را دوست دارد «محبوب خداست».

۳- «إن الله جَـزَّ القرآنَ ثلاثة أجزاء فجعل قل هُو الله أَحَد جزءاً من أجزاء القرآن». (مسلم).

پيامبر (صلى الله عليه وسلم) مي ‌فرمايد: همانا خداوند (ثواب قرائت) قرآن را سه قسمت نموده که قل هو الله احد جزئي از اين سه جزء قرآن است. يعني معادل ثلث قرآن است.

۴- قالت عائشة (رضي الله عنها): «کان (صلى الله عليه وسلم) إذا أوى إلى فراشه کل ليلة جمع كفيه ثم نَفَثَ فيهما فقرأ فيهما قل هو الله أحد وقل أعوذُ برب الفلق وقل أعوذ برب الناس ثم يمسح بهما ما استطاع من جسده يبدأ بهما على رأسه ووجهه وما أقبل من جسده يفعل ذلك ثلاث مرات، فلما اشتکي کان يأمرني أن أفعَلَ ذلك به». (بخاري و مسلم).

از حضرت عائشه نقل شده که پيامبر هر شب که به بستر خواب مي ‌آمد دو دست خود جمع و سوره ‌هاي (قل هو الله أحد وقل اعوذ برب الفلق و قل اعوذ برب الناس) را بر آن مي ‌خواند و در دستانش مي ‌دميد و تا مي ‌توانست آنرا به بدنش مي ‌ماليد از سر و صورت و قسمت جلوي بدنش شروع و تا سه بار تکرار مي‌ کرد و هرگاه بيمار مي‌ شد به من سفارش مي ‌کرد که اين کار را نسبت به او انجام دهم. «اين سوره‌ ها را بر او بخوانم».

۵- «سمع صلى الله عليه وسلم رجلاً يقرأ قل هو الله أحد، فقال: أما هذا فقد غُفِرله». (أحمد والدارمي).

پيامبر (صلى الله عليه وسلم) از مردي شنيد که قل هو الله أحد مي‌ خواند فرمود: اما اين مرد آمرزيده شده است.

۶- قال عبدالله بن خبيب: «قال لي (صلى الله عليه وسلم) قل فقلت ما أقول؟ قال: قل هو الله أحد والمعوذتين حين تمسي وحين تصبح ثلاثاً تكفيك کل شيء». (نسائي و ترمذي).

عبدالله بن خبيب مي ‌گويد که پيامبر (صلى الله عليه وسلم) به من فرمود: بگو. گفتم: چه بگويم؟ فرمود: قل هو الله أحد و معوذتين را هنگام شام و صبح سه بار بخوان که از هر چيز تو را کفايت مي ‌کند.

۷- عن أبي هريرة (رضي الله عنه) أنه قال: «سمع صلى الله عليه وسلم رجلاً يقرأ قل هو الله أحد فقال وجبت. قلت: وما وجبت؟ قال: الجنة». (الترمذي و النسائي و احمد)

از ابوهريره نقل شده که پيامبر (صلى الله عليه وسلم) شنيد که مردي قل هو الله احد مي ‌خواند فرمود: برايش واجب شد. گفتم که چه چيزي واجب گرديد؟ فرمود: بهشت.

سوره‌هاي معوذتان «هر دو قل اعوذ» قل اعوذ برب الفلق و قل اعوذ برب الناس
۱- «ألم تر آيات أنزلت الليلة لم ير مثلهن قط، قل أعوذ برب الفلق وقل أعوذ برب الناس». (مسلم).

پيامبر (صلى الله عليه وسلم) فرمود: آيا نشنيده‌ اي آياتي را که در شب نازل شده و هرگز مثل آنرا نديده‌ اي (آن آيات) قل اعوذ برب الفلق و قل اعوذ برب الناس مي‌ باشند.

۲- عن ابن عباس الجهني «أنه (صلى الله عليه وسلم) قال له: يا ابن عباس! ألا أدلک بأفضل ما يتعوذ به المتعوذون؟ قال: بلى. قال: قل أعوذ برب الفلق وقل أعوذ برب الناس، هاتين السورتين». (النسائي وأحمد)

از ابن عباس جهني روايت شده است که پيامبر (صلى الله عليه وسلم) به او فرمود: اي ابن عباس! آيا خبرَت ندهم به بهترين چيزي که پناهندگان به آن پناه برده ‌اند؟ عرض کرد: بله. فرمود: قل اعوذ برب الفلق و قل اعوذ برب الناس. اين دو سوره.

۳- عن عائشة (رضي الله عنها) قالت: «کان صلى الله عليه وسلم إذا مَرِضَ أحدٌ من أهله نفث عليه بالمعوذات». (مسلم).

از حضرت عائشه (رضي الله عنها) نقل شده که گفت: هرگاه يکي از اعضاء خانواده پيامبر بيمار مي ‌شد معوذتين را مي ‌خواند و بر او مي ‌دميد.

۴- «کان صلى الله عليه وسلم إذا اشتكى نفث على نفسه بالمعوذات ومسح عنه بيده». (البخاري ومسلم).

پيامبر (صلى الله عليه وسلم) هرگاه بيمار مي ‌شد هر دو سوره قل اعوذ را مي‌ خواند و با دست بدنش را مسح و به آن مي ‌دميد. (بخاري و مسلم).

۵- به فضائل سوره اخلاص در شماره ‌هاي ۴ و ۶ مراجعه کنيد.
فضائل آيات معيني از قرآن
آيه الکرسي:
۱- «إذا أويت إلى فراشک فاقرأ آية الکرسي فلن يزال معک من الله حافظ ولا يقرِبُکَ شيطانٌ حتى تصبح». (البخاري)

پيامبر (صلى الله عليه وسلم) مي ‌فرمايد: هرگاه بر بستر خواب رفتي آيه الکرسي را قرائت کن که از طرف خداوند بر تو نگهبان خواهد بود و ناخوشايندي نخواهيد ديد و تا صبح شيطان بتو نزديک نمي ‌شود. (بخاري)

۲- عَنْ أُبَيِّ بْنِ كَعْبٍ قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ (صلى الله عليه وسلمَ): «يَا أَبَا الْمُنْذِرِ! أَتَدْرِي أَيُّ آيَةٍ مِنْ كِتَابِ اللَّهِ مَعَكَ أَعْظَمُ؟ قَالَ: قُلْتُ: اَللَّهُ وَرَسُولُهُ أَعْلَمُ. قَالَ: يَا أَبَا الْمُنْذِرِ! أَتَدْرِي أَيُّ آيَةٍ مِنْ كِتَابِ اللَّهِ مَعَكَ أَعْظَمُ؟ قَالَ: قُلْتُ: ﴿اللَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ﴾. قَالَ: فَضَرَبَ فِي صَدْرِي وَقَالَ: وَاللَّهِ لِيَهْنِكَ الْعِلْمُ أَبَا الْمُنْذِرِ». (مسلم).

از ابي بن کعب نقل شده که گفت پيامبر (صلى الله عليه وسلم) به من فرمود: آيا مي ‌داني کدام آيه قرآن نزد تو از همه بزرگتر و عظيمتر است؟ گفتم: خدا و رسولش داناترند. باز فرمود: آيا مي ‌داني کدام آيه قرآن نزد تو از همه بزرگتر و عظيمتر است؟ گفتم: آيه ﴿اللَّهُ لاَ إِلَهَ إِلاَّ هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ﴾. پيامبر دست به سينه‌ ام زد و فرمود: احسن بر تو اي ابا منذر.

۳- «من قرأ آية الکرسي في دُبُرِ کل صلاة مکتوبة لم يمنعه من دخول الجنة إلا أن يموت». (النسائي في الکبرى)

رسول اکرم (صلى الله عليه وسلم) فرمود : کسيکه بعد از هر نماز واجب آيه الکرسي را بخواند هيچ چيز جز مرگ مانع از داخل شدنش به بهشت نيست.

(يعني مگر در آن دنيا بميرد و به بهشت نرود که مرگ هم در آنجا وجود ندارد).

دو آيه آخر سوره بقره:
۱- «الآيتان في آخر سورة البقرة، من قرأهما في ليلة کَفَتاهُ». (البخاري ومسلم).

پيامبر (صلى الله عليه وسلم) مي ‌فرمايد: هر کس دو آيه آخر سوره البقره را يک شب بخواند او را کفايت مي‌ کند.

۲- «أَبْشِرْ بنورين أوتيتهما لم يؤتهما نبي قبلک فاتحة الکتاب وخواتيم سورة البقرة، لن تقرأ بحرف منهما إلاّ أعطيته».

حديث قدسي: پيامبر (صلى الله عليه وسلم) مي‌ فرمايد که خداوند فرموده مژده بده به دو نوري که به شما عطا نموده‌ ام و قبل از تو به هيچ پيغمبري نداده ‌ام. ۱- يکي فاتحه الکتاب و ديگري آيه ‌هاي آخر سوره بقره. هيچ حرفي از آنها «دو نور» را قرائت نمي ‌کني مگر آنکه خواسته ‌ات را بر آورده مي ‌نمايم.

۳- «آيتين ختم بهما سورة البقرة ولا تقرآن في دار ثلاث ليال فيقر بها شيطان». (الترمذي).

رسول اکرم (صلى الله عليه وسلم) مي ‌فرمايد: دو آيه وجود دارد که با آنها سوره البقره پايان يافته آن دو آيه در هيچ خانه‌ اي سه شب خوانده نشوند مگر اينکه شيطان به آن خانه نزديک نشود. «يعني اگر تا سه شب آن دو آيه در هر خانه‌ اي خوانده شوند شيطان به آن خانه نزديک نمي‌ شود».
انواع دوري، جدائي، رها کردن و قطع رابطه با قرآن
۱- دور بودن از ايمان به آن.

۲- دوري از تلاوت و شنيدن آن.

۳- دوري از عمل نمودن به آن.

۴- دوري از حاکم گردانيدن و داوري با آن.

۵- دوري از تأمل کردن و فهم و درک آن.

۶- دوري و اجتناب از دعوت کردن «مردم» بسوي آن.

۷- دوري از مصاحبه کردن و درمان نمودن «دلهاي خود» با آن.
آداب و دستوراتي درباره قرآن کريم
 

۱- حفاظت و پايبندي و کثرت تلاوت آن: «تعاهدوا هذا القرآن فوالذي نفسي بيده لهو أشد تفلتاً من أحدکم من الإبل من عقله». (البخاري ومسلم).

پيامبر (صلى الله عليه وسلم) مي‌ فرمايد: به قرآن پايبند باشيد و آنرا مداوم مرور و تکرار نمائيد قسم به کسي که جان من در دست قدرت اوست. (از ياد رفتن قرآن و فراموش نمودن آن) از فرار شتران از بند خود گريزانتر است.

(يعني همانطوريکه اگر مدتي شتري را که زانوبند به پايش بسته شده رها کنيم و مواظب آن نباشيم. زانو بند آن پاره و شتر رها مي ‌شود. قرآن نيز اگر از آن محافظت نشود و مرور و تمرين و بر خواندن آن مداومت نشود از ياد مي ‌رود).

۲- ختم آن در هر ماه يا بيست روز يا ده روز يا هفت روز يکبار: «اقرأ القرآنَ في کل شهر فاقرأهُ في کل عشرين فاقرأه في کل عشر فاقرأه في کل سبع ولا تزد على ذلک». (البخاري و مسلم)

رسول اکرم (صلى الله عليه وسلم) مي ‌فرمايد: قرآن را در مدت يکماه بخوانيد يا در مدت ۲۰ روز يا ۱۰ روز يا در مدت يک هفته و اضافه مکن. «يعني قرآن را در مدت کمتر از هفت روز ختم نکن».

۳- آنرا در کمتر از سه روز ختم نکن: «من قرأ القرآن في أقل من ثلاث لم يفقهه». (احمد وابوداود وابن ماجه).

پيامبر (صلى الله عليه وسلم) مي ‌فرمايد: کسيکه قرآن را در کمتراز سه روز ختم کند آنرا نمي ‌فهمد.

۴- آراستن و نيکو کردن صدا: «ليس منا من لم يتغنَّ بالقرآن يجهر به». (البخاري)

پيامبر اکرم (صلى الله عليه وسلم) فرمودند: بر روش ما نيست کسي که قرآن را با صداي زيبا و بلند نخواند و آنرا آشکار نکند.

۵- ادا نمودن قسمتهايي از قرآن «حزب قرآن» که جا گذاشته و نخوانده است. «من نام علي حزبه أو عن شيء منه فقرأه فيما بين صلاة الفجر وصلاة الظهر کتب له كأنما قرأه من الليل». (مسلم)

پيامبر (صلى الله عليه وسلم) مي ‌فرمايد: کسيکه بهنگام قرآن خواندن در شب بر حزبي از قرآن يا جزئي از آن بخوابد سپس باقيمانده آن قسمت که در شب نخوانده را در فاصله ميان نماز صبح و ظهر بخواند ثوابش مثل آنست که آن قسمت را در شب خوانده باشد.

۶- پائين آوردن صدا: «الجاهر بالقران کالجاهر بالصدقة والمُسِرُّ بالقرآن کالمسر بالصدقه». (أبوداود)

پيامبر (صلى الله عليه وسلم) مي ‌فرمايد: هرکس قرآن را علني بخواند مثل آنست که صدقه را علني بدهد و هر که قرآن را مخفيانه بخواند مثل آنست که صدقه را مخفيانه بدهد.

۷- در حال جنابت «جنب» آنرا نخواند:

قال علي –رضي الله عنه-: «لم يكن صلى الله عليه وسلم يحجبه عن القرآن شيء ليس الجنابة». (أبوداود)

امام علي (رضي الله عنه) مي‌ گويد: هيچ چيز بجز جنابت پيامبر را از تلاوت قرآن منع نمي ‌کرد. (ابوداود).

۸- ترتيل و زيبا گردانيدن آن:

﴿وَرَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتِيلاً﴾ (مزمل: ۴)

«و قرآن را با تأمل و دقت و در نهايت روشني و فصاحت تلاوت کن».

۹- تدبر و انديشيدن درمعاني آن: ﴿كِتَابٌ أَنزَلْنَاهُ إِلَيْكَ مُبَارَكٌ لِّيَدَّبَّرُوا آيَاتِهِ وَلِيَتَذَكَّرَ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ﴾. (ص / ۲۹). اين کتابي است پر برکت که بر تو نازل کرده‌ ايم تا در آيات آن تدبر کنند و صاحبان مغز و انديشه متذکر شوند.

۱۰- خشوع و فروتني و گريه نمودن:

﴿أَلَمْ يَأْنِ لِلَّذِينَ آمَنُوا أَن تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِكْرِ اللَّهِ وَمَا نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ﴾. [حديد: ۱۶].

«آيا وقت آن نرسيده است که دلهاي مؤمنان در برابر ذکر خدا و آنچه از حق نازل شده است خاشع گردد؟».

۱۱- استعاذه و پناه بردن بخدا «اعوذ بالله من الشيطان الرجيم» گفتن.

﴿فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللّهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ﴾. [نحل : ۹۶].

«پس هرگاه قرآن خواندي پناه ببر بخدا از شيطان رجيم. يعني هر وقت بخواهي که قرآن بخواني از وسوسه هاي شيطان به خدا پناه ببر».

۱۲- ذکر و خواندن سجده تلاوت: «سجد وجهي للذي خلقه وشق سمعه وبصره بحوله وقوته». (أبوداود).

هرگاه به جائي رسيد که مشتمل بر سجده بود بعد از تلاوت آن به حالت سجده درآيد و بويد «سجد وجهي للذي خلقه وشق سمعه وبصره بحوله وقوته». يعني (به حول و قوه خدا به خاک مي ‌افتد و سجده مي ‌برد: پيشاني من براي کسيکه آنرا آفريده در آن چشم گوش قرار داده است).

۱۳- واکنش و تحت تأثير قرار گرفتن بوسيله معاني آيات: «کان صلى الله عليه وسلم يقرأ مترسلاً إذا مرّ بآية فيها تسبيح سبح وإذا مرَّ بسؤال سأل وإذا مرَّ بتعوذ تعوذ». (مسلم واحمد).

پيامبر (صلى الله عليه وسلم) آهسته و بدون شتاب قرآن قرائت مي‌ فرمود: هرگاه به آيه‌ اي مي‌ رسيد که در آن تسبيح بود تسبيح «سبحان الله» مي‌ گفت و اگر در آيه‌ اي دعا بود دعا مي ‌کرد و در هر آيه ‌اي پناه بردن بود بخدا پناه مي ‌برد.

۱۴- واجب بودن پاکي و وضوء بهنگام دست زدن به آن: «لا يمس القرآن إلاَّ طاهر». (مالک و دارمي). به قرآن دست نمي ‌زند مگر شخص پاک و داراي وضو.

۱۵- استحباب داشتن وضوء بهنگام قرائت قرآن: «إنه لم‌ يمنعني مِن أن أرد عليك إلا أني کنت على غير وضوء». (أبوداود). فكان الحسن من أجل هذا الحديث يكره أن يقرأ أو يذكر الله عز وجل حتى يتطهر. (أحمد).

پيامبر (صلى الله عليه وسلم) خطاب به صحابي كه بر پيامبر سلام انداخته بود: همانا هيچ چيز مرا منع نمي‌ کند (از اينكه جواب سلام تو را بدهم) بجز اينکه وضوء نداشتم. بنابر همين حديث حسن بصري (رحمه الله) دوست نداشت كه بي وضو قرآن بخواند يا به ذكر خداوند مشغول شود.

۱۶- استماع و گوش فرادادن به قرآن :

﴿وَإِذَا قُرِئَ الْقُرْآنُ فَاسْتَمِعُواْ لَهُ وَأَنصِتُواْ لَعَلَّكُمْ تُرْحَمُونَ﴾. [اعراف : ۲۰۴]. «هنگاميکه قرآن خوانده مي‌ شود گوش فرا دهيد وخاموش باشيد تا مشمول رحمت خدا شويد».

سه برنامه ساده قرآني براي ختم قرآن کريم ۱- تلاوت  ۲- حفظ  ۳- تمرين و يادگيري و تدبر۱- برنامه ساده‌ اي براي ختم قرآن کريم که روزانه صفحاتي از آنرا در نماز بخوانيد بدون آنکه تأثيري در کارهاي روزانه شما داشته باشد يا وقت شما را بگيرد.به جدول زير دقت و برابر آن رفتار نمائيد. 

مثال: اگر کسي در هر نماز يک صفحه و در روز پنج صفحه قرآن بخوانيد در مدت چهارماه آنرا ختم خواهد نمود. (مترجم). برنامه‌اي آسان براي حفظ کامل قرآن با حفظ يک سطر در روز

مثال: اگر روزانه فقط يک سطر قرآن حفظ شود در مدت بيست و چهار سال تمام قرآن حفظ خواهد شد. (مترجم).برنامه ‌اي آسان براي يادگيري و تدبر در قرآن با فراگرفتن چند آيه در روز با استفاده از تفاسير مختصر و خوب مانند «تفسير سعدي، زبدة التفاسير و تفسير ابن کثير» همراه با حفظ آن «در صورت تمايل»

مثال: اگر روزانه يک آيه قرآن را حفظ و ياد بگيريد (همراه با معني) در مدت هفده سال و هفت ماه معني تمام قرآن را ياد گرفته و حفظ مي ‌نمائيد.